'ساڵنامەی کوردی لە ساڵنامەی ھیچ میللەتێکی ئەم دونیایە ناچێت!'

ساڵی کوردی لە ساڵی ھیچ میللەتێکی ئەم‌ دونیایە ناچێت!
و ئەوە ناهێنێت کورد بیکاتە ساڵی لەدایك‌بوونی خۆی!

بڕگه‌یه‌ک له‌ کتێبی "به‌ده‌م ڕێگاوه‌ گوڵ‌چنین"ی (نه‌وشیروان مستەفا ئەمین)،
که‌ هه‌ندێک له‌ ئیسلامیه‌کان به‌کاریان هێناوه‌ بۆ بێبایه‌خ‌کردنی نه‌ورۆز و سه‌ری ساڵی کوردی

سەروەر پێنجوێنی

سایتێکی ئیسلامی(١) ـ که‌ له‌ خواره‌وه‌ لینکه‌که‌ی دانراوه‌ ـ ئه‌و بڕگه‌یه‌ی گواستوه‌ته‌وه‌ و کەڵکی لێ وەرگرتوە بۆ بێبایەخ‌کردن و بێ‌بنەما پێشاندانی نەورۆز و سەری ساڵی کوردی.
لێرەدا ناچارم بڕگەکە وەکو خۆی و بە ڕێنوسی خۆی، وەکو لە سایتە ئیسلامیەکەدا هاتوە، بگوێزمەوە: 
"لە کوردستانی عێراقدا لە بەرامبەر ساڵی زایینیدا ئێستا بە شانازییەوە ساڵێک دەنووسن، لە ساڵی ھیچ میللەتێکی ئەم دونیایە ناچێت.! گوایە ئەوە ساڵی کوردییە، لە کاتێکدا ئەگەر یەکێک بە ووردی بچێتە بنج و بناوانی مێژووی ئەو ساڵە، نەک ناھێنێت ئەوە بکرێتە ساڵی لەدایکبوونی کورد، بگرە دەبوو مێژوونووسانی کورد خۆیان نەکردایە بە خاوەنی، چونکە ئەوە ساڵێکە وەک مێژووی ناوچەکە دەگێڕدرێتەوە، لەو ساڵەدا چەند تیرەو ھۆزی دڕندەو دواکەوتووی ناوچە شاخاوییەکان ھێرشیان کردۆتە سەر نەینەوای پایتەختی ئیمپراتۆرییەتی ئاشووریی و یەکێ لە پێشکەوتووترین شارستانییەتەکانی ئەو سەردەمەیان بە جۆرێک وێران کردووە کە ئیتر ھەڵنەساوەتەوە، سەیر ئەوەیە کورد خۆی بکا بە خاوەنی کارەساتی لەو بابەتەو بیکا بە ساڵی لەدایک بوونی خۆی، کەچی خۆی بە بێگانە بزانێت لە شارستانییەتەکانی میزۆپۆتامیاو زاگرۆس و ئێران.. خۆی بە بێگانە بزانێت لە شارستانییەتی سۆمەری، بابلی، ئەکەدی، خووری، بووتی، لوولوویی...ھتد. لە کاتێکدا تەنھا لە کوردستانی عێراقدا ھەزارەھا خشتی نووسراو دۆزراونەتەوە، سەدان شوێنەواری گرنگ لە ھەولێرو دھۆک و کەرکووک و سلێمانی و ھەورامان و شمشارەو بێتواتەو دەربەندی گاورو بەمۆو پەیکوڵی و پیرەمەگروون و کێلە شین و زاخۆ... دۆزراونەتەوە، ھەزارەھاش لە ژێر خاکدا ماون ھێشتا پشکنینی زانستیان تێدا نەکراوە ئەگەر دەستکردی خەڵکی ناوچەکە نەبووبێت داگیرکەر ھەرگیز نەیتوانیوە تاشە بەردی ئەو شاخانە ھەرگیز ھەڵکۆڵێت و پەیکەریان لەسەر بنەخشێنێت و نووسینی لەسەر تۆمار بکات"
(به‌ده‌م رێگاوه‌ گوڵ چنین - كتێبی یه‌كه‌م).
ئه‌و بڕگەیەی نوسینەکەی کاک نه‌وشیروان له‌سه‌ر تێگه‌شتنێکی هه‌ڵه‌ دامه‌رزراوه‌، و به‌گه‌ڕخستن و (توظیف) ـه‌ ئیسلامیەکەش له‌وەی ئەو‌ هه‌ڵه‌تره‌! و لە کاتێکدا ئەو نوسیویەتی "... ساڵێک... لە ساڵی ھیچ میللەتێکی ئەم دونیایە ناچێت"؛ ئەوان کردویانە بە دەستەواژەیەکی هەڵە کە بریتیە لە "نه‌ورۆز له‌ ساڵی‌ هیچ میلله‌تێكی‌ ئه‌م دونیایه‌ ناچێت"!! چونکە کێشەکەی ئەوان لەگەڵ جەژنەکەدایە نەک لەگەڵ مێژوە کۆنەکە، بۆیە بەم شێوەیە قسەکەی ـ دوای شێواندنی ـ دەخەنە گەڕ.
کۆمێنتی من له‌سه‌ر ئه‌و بڕگه‌یه‌ به‌م جۆره‌یه‌:
جارێ پێش هه‌مو شتێک نه‌ورۆز که‌ جه‌ژنی به‌هار و سه‌ری ساڵی سروشتیه‌؛ باسه‌که‌ی جیاوازه‌ له‌ باسی ئه‌و مێژوه‌ کوردیه‌ی که‌ ئێسته‌ ده‌کاته‌ ساڵی (٢٧١٤). ئه‌م دو باسه‌ جیاوازن و ئه‌گه‌ر که‌سانێکیش به‌ هه‌ڵه‌ تێکه‌ڵیان کردبن؛ نابێته‌ بیانویه‌ک بۆ زیاتر تێکه‌ڵ‌کردنیان..
کاک نه‌وشیروانیش، له‌گه‌ڵ ڕێزم بۆ مێژوی و خه‌باتی، له‌و کتێبه‌یدا (به‌ده‌م ڕێگاوه‌ گوڵ‌چنین)، له‌ لایه‌نی مێژوی کۆنه‌وه‌ هه‌ڵه‌ی سه‌یروسه‌مه‌ره‌ی کردوه‌ (یه‌کێکی تر له‌ هه‌ڵه‌کانی ئه‌وه‌یه‌ شوێن ئه‌و پرۆپاگه‌ندا هه‌رزانه‌ که‌وتوه‌ که‌ "ئه‌ژده‌هاک" ـ که‌ خۆی له‌ بنه‌ڕه‌تدا که‌سێتییه‌کی ئه‌فسانه‌ییه‌ و "ئه‌ژدیهایه‌کی سێ‌سه‌ر" ه‌ ـ به‌ هه‌مان "ئه‌ستیاگ" ی دوایین پاشای شانشینیی ماد ده‌زانێت!). ئه‌م بڕگه‌یه‌ش به‌شێکه‌ له‌ وتاره‌کانی ئه‌و کتێبه‌.
* که‌سێک ناوی شاره‌ ئاشوریه‌ کۆنه‌که‌ "نینه‌وا" به‌ شێوه‌ هه‌ڵه‌ باوه‌که‌ "نه‌ینه‌وا" بنوسێته‌وه‌؛ دیاره‌ توانای ئەوەی نیە وەکو شارەزایەک قسە لەم بابەتانە بکات، و هه‌ق نیه‌ به‌و شێوه‌یه‌ ماف به‌ خۆی بدات به‌ ڕاست و به‌ چه‌پدا پلار بهاوێت و وایش بزانێت هه‌نگی له‌ داردا دۆزیوه‌ته‌وه‌.
* ئه‌گه‌ر کاک نه‌وشیروان وا تێ‌گه‌یشتوه‌، یان وایان‌ تێ‌گه‌یاندوه‌، که‌ گوایه‌ مێژوه‌ کوردیه‌که‌ که‌ ئێسته‌ کۆتایی ساڵی (٢٧١٣) و سه‌ره‌تای ساڵی (٢٧١٤) ـه‌یه‌؛ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ مێژوی ڕوخاندنی (نینه‌وا) و ده‌سه‌ڵاتی ئاشوری؛ ئه‌وه‌ کێشه‌ی خۆیه‌تی و نه‌زانیی خۆیه‌تی. ئه‌گه‌رنا نه‌ ئه‌و مێژوه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی ڕوخاندنی نینه‌وا، و نه‌ ڕوخاندنی نینه‌وا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ٢٧١٣ یان ٢٧١٤ ساڵ له‌مه‌و پێش..! ئیتر پێویست ناکات ئه‌و ساڵه‌ بکاته‌ ساڵی هێرشی کۆمه‌ڵێک هۆزی دڕنده‌(!!) بۆسه‌ر پایته‌ختی ئاشوریه‌کان!
* ڕوخاندنی نینه‌وا جیاوازه‌ له‌ ڕوداوی دامه‌رزاندنی ده‌وڵه‌تی ماد، و له‌ سه‌رده‌می به‌هێزترین پاشای ماددا بوه‌ که‌ (هڤه‌خشتره‌) یه‌ [که‌ به‌ گریکی ـ لای هێرۆدۆت ـ پێی وتراوه‌ "کیاخسار" و ئێسته‌ش وه‌کو داب‌ونه‌ریتێکی میللی پێی ده‌وترێت "که‌یخوسره‌و" وه‌کو له‌ هۆنراوه‌که‌ی (دڵدار) دا]، و ئه‌م ڕوداوه‌ ساڵی (٦١٢ پ. ز.) [یاخود (٦١٣ پ. ز.)] بوه‌. جا وه‌ره‌ له‌م مێژوه‌وه‌ تا ئێستا حسابی بکه‌؛ ده‌بینیت ده‌کاته‌ نزیکه‌ی ٢٦٢٥ ساڵ نه‌ک ٢٧١٣ یان ٢٧١٤. که‌واته‌ مێژوه‌ کوردیه‌که‌ مێژوی ڕوخاندنی نینه‌وا نیه‌. خه‌تای ئه‌و که‌سانه‌یه‌ که‌ کاک نه‌وشیروانیان به‌و شێوه‌ هه‌ڵه‌یه‌ تێگه‌یاندوه‌! به‌ڵام خه‌تای خۆیشی تێدایە چونکه‌ ده‌بوایه‌ به‌ قسه‌ی ساده‌ی هه‌ندێک که‌س نه‌خه‌ڵه‌تایه‌ و بۆ خۆی هه‌ندێک گه‌ڕان و پشکنینی بکردایه‌ تا دڵنیا بوایه‌، نه‌ک ئاوا ـ هه‌ولێری وته‌نی ـ "به‌ناو بکه‌وێت"!
* ئه‌و مێژوه‌ مادی-کوردیه‌، مێژوی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ماده‌، له‌لایه‌ن (دیاکۆ) وه‌ که‌ به‌پێی سه‌رچاوه‌ گریکیه‌کان یه‌که‌م پاشای ماده‌. جا به‌پێی هێرۆدۆت ئه‌و پاشایه‌تیه‌ی دیاکۆ له‌نێوان (٧٠٠ پ. ز.) و (٦٤٧ پ. ز.) بوه‌، بۆیه‌ ساڵی (٧٠٠ پ. ز.) به‌ ساڵی دامه‌رزاندنی ده‌وڵه‌تی ماده‌ داده‌نرێت، و ئه‌مه‌ش شتێکی مه‌شهور و باوه‌. ئینجا له‌ (٧٠٠ پ. ز.) ـه‌وه‌ حسابی بکه‌ تا ئێسته‌؛ ده‌کاته‌ ٢٧١٣ یان ٢٧١٤، که‌ ئێسته‌ کۆتایی ساڵی ٢٧١٣ ی مادی-کوردیه‌ و وا خه‌ریکه‌ پێ ده‌نێینه‌ ساڵی ٢٧١٤ ه‌وه‌.
[ئینجا ئایا دیاریکردنی ساڵی (٧٠٠ پ. ز.) بۆ مێژوی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ماد و پاشایه‌تیی دیاکۆ؛ تا چ ڕاده‌یه‌ک بنچینه‌ی هه‌یه‌؟ وه‌کو وتم؛ ئه‌وه‌ زانیاریی هێرۆدۆته‌ و زانایه‌کی وه‌کو (دیاکۆنۆڤ) یش په‌سه‌ندی کردوه‌. خه‌مڵاندنه‌کانی تریش له‌و مێژوه‌وه‌ نزیکن، و گرنگ ئه‌وه‌یه‌ بوه‌ته‌ هێمایه‌ک بۆ ئه‌و ڕوداو و ده‌ستکه‌وته‌ دامه‌زرێنیه‌ و بۆ ئه‌و مێژوه‌ش.. ئینجا هه‌مو گه‌لێکیش به‌و ڕوداوه‌ دامه‌زرێنیانه‌ مێژوی خۆیان داده‌نێن. ئه‌مه‌ هه‌موی به‌پێی ئه‌و داب‌ونه‌ریته‌ مێژوییه‌ی که‌ له‌سه‌ر زانیاریه‌کانی هێرۆدۆته‌وه‌ دروست بوه‌. به‌ڵام ئه‌وه‌ش ڕاسته‌ کاتێک ئه‌و زانیاریانه‌ له‌گه‌ڵ نه‌خش و نوسراوه‌ کۆنه‌کانی ناوچه‌که‌دا به‌راورد ده‌که‌ین؛ کێشه‌یان بۆ دروست ده‌بێت: له‌ نه‌خش و نوسینه‌کانی پاشای ئاشوری (سه‌رگۆنی دوه‌م) ـ که‌ نێوانی ساڵانی (٧٢٢ پ. ز.) و (٧٠٥ پ. ز.) پاشا بوه‌؛ ئاماژه‌ کراوه‌ بۆ ده‌سه‌ڵاتدارێک له‌ ناوچه‌ی مه‌نناییه‌کان به‌ ناوی "ده‌یوککو" ـ یاخود "ده‌یه‌وککو" ـ که‌ ساڵی (٧١٥ پ. ز.) ئه‌و پاشا ئاشوریه‌ دیلی کردوه‌ و دوری خستوه‌ته‌وه‌ بۆ شاری (حه‌ما) ی باکوری سوریا. جا ئه‌م "ده‌یوککو" ه‌ لای هه‌ندێک له‌ توێژه‌ران به‌ بنه‌ڕه‌تی ئه‌و دیاکۆیه‌ داده‌نرێت که‌ هێرۆدۆت به‌ ناوی Δηϊόκης |دێیۆکێس| باسی کردوه‌ (هه‌تا چیرۆکی ئه‌و دیل‌کردن و دورخستنه‌وه‌یه‌ بۆ دیاکۆش باس ده‌کرێت. ئەو "بیت ده‌یوککو" [=ماڵی دیەککو] ـەی لە دەقە ئاشوریەکەدا هاتوە؛ بەو پایتەخت و بارەگای فەرمانڕەواییە لێک‌دەدرێتەوە کە دیاکۆ بنیاتی ناوە)، هه‌رچه‌ند سه‌رچاوه‌کان ده‌ڵێن ئه‌و "ده‌یوککو" ه‌ی له‌ نه‌خشه‌ ئاشوریه‌کاندا ناوی هاتوه‌؛ فه‌رمانڕه‌وایه‌کی "مه‌ننایی" بوه‌، که‌ مه‌نناییه‌کانیش دراوسێی مادیه‌کان و ئورارتیه‌کان بون به‌ڵام ئاماده‌یی سیاسییان له‌ مادیه‌کان کۆنتره‌. جا ئه‌گه‌ر ئه‌م به‌راورده‌ ڕاست بێت و "ده‌یوککو" ی نه‌خشه‌کانی سه‌رگۆنی دوه‌م هه‌مان "دێیۆکێس" ی هێرۆدۆت بێت و به‌م پێیه‌ش ساڵی (٧١٥ پ. ز.) دور خرابێته‌وه‌؛ که‌واته‌ مێژوی فه‌رمانڕه‌واییه‌که‌ی دەکرێت به‌ ده‌وروبه‌ری (٧٠٠ پ. ز.) ـ وەکو مێژویەکی نزیککراوە بخەمڵینرێتێت [هەرچەند ئەگەر وردی بکەینەوە؛ دەبێت پاشایەتیەکەی دیاکۆ پێش ٧١٥ پ. ز. بێت]، به‌ڵام ئه‌و کاته‌ ده‌بێت ناچاری ئه‌و ئه‌نجامه‌ ببین که‌ دیاکۆ له‌ ڕاستیدا فه‌رمانڕه‌وایه‌کی مه‌نناییه‌کان بوه‌ نه‌ک پاشایه‌کی مادی. مه‌نناییه‌کانیش وا ده‌رده‌که‌وێت له‌ ڕوی زمان و ڕه‌گه‌زه‌وه‌ له‌ بابه‌تی ئورارتیه‌کان و خورریه‌کان بون، هه‌رچه‌ند هه‌ندێک له‌ ناوه‌کانیان ڕاڤه‌ی ئێرانیانه‌ی هه‌یه‌، وه‌کو ناوی "ده‌یوککو" که‌ ئێرانیه‌ کۆنه‌که‌ی به‌ "ده‌هیو-که‌-" بنیات ده‌نرێته‌وه‌ [وشەی "دەهیو" لێرەدا بە واتای زمین و نیشتمانە، و بنەڕەتی وشەی "دێ" ی کوردیە. لێرەدا دەبێت ئەوەش بڵێین کە شێوە کوردیە نوێیەکەی ناوەکە، واتە "دیاکۆ"، لەسەر بنەمای خوێندنەوەیەکی هەڵە بۆ نوسینەوەیەکی ـ ڕەنگە ـ فارسیانەی شێوەی ئاشوریی ناوەکە، دروست بوە، کە ئەو نوسینەوە فارسیە بە شێوەی "دیاکو" بوە و ئەمەش خۆی بە |دەیاککو| خوێنراوەتەوە بەڵام بە شێوەی هەڵەی "دیاکۆ" گواستراوەتەوە بۆ کوردی. لە کاتێکدا ئەگەر ناوەکە لە ئێرانیە کۆنەکە و لە شێوە گریکیەکەی وەربگرینەوە؛ دەبێتە شتێكی وەکو "دێیوک" یاخود "دێیۆک". ئیتر بزوێنی "و" ی کۆتایی "دەیوککو" لە ئاشوریەکەدا زیاد بوە]. هه‌ندێکیش بڕوایان وایه‌ مه‌نناییه‌کان شه‌پۆلێکی کۆنتری هیندی-ئه‌ورۆپاییه‌کانی ناوچه‌که‌ بون، و وا دیاره‌ ئه‌وانیش پێکهێنه‌رێکی تری گه‌لی کورد بون. ئیتر ئه‌م بابه‌ته‌ توێژینه‌وه‌ و مشت‌ومڕی زۆر هه‌ڵ‌ده‌گرێت. شتێکی تر که‌ ده‌کرێت باس بکرێت؛ ئه‌وه‌یه‌ که‌ وتراوه‌ له‌ ڕاستیدا پاشای ماد "کیاخسار" بناغه‌ی ده‌وڵه‌تی مادی داناوه‌ و شاری "هه‌نگمه‌تانه‌" (=هه‌مه‌دان) ی دروست کردوه‌ و خێڵه‌کانی مادی یه‌ک‌خستوه‌، ئه‌مه‌ش ناکرێت کۆنتر بێت له‌ ده‌وروبه‌ری ساڵی (٦٢٥ پ. ز.). که‌واته‌ مێژوی دامه‌زراندنی ماد له‌ (٧٠٠ پ. ز.) نوێتره‌ و به‌م پێیه‌ش ئه‌و مێژوه‌ تا ئێسته‌ ناکاته‌ (٢٧١٤) به‌ڵکو ده‌کاته‌ ده‌وروبه‌ری (٢٦٣٩). به‌ڵام ـ وه‌کو وتم ـ دیاریکردنی ساڵی (٧٠٠ پ. ز.) له‌سه‌ر بنه‌مای زانیاریی هێرۆدۆت بوه‌ ده‌رباره‌ی ده‌ست‌پێ‌کردنی پاشایه‌تیی دیاکۆ، که‌ ئه‌مه‌ بوه‌ته‌ داب‌ونه‌ریتێکی مێژویی و بوه‌ته‌ شتێكی باو له‌ کتێبه‌ مێژوییه‌کاندا و ئه‌و مێژوه‌ کوردیه‌ش له‌سه‌ر ئه‌و داب‌ونه‌ریته‌ بنیات نراوه‌. ئه‌و کاته‌ی بیر له‌ دانانی ئه‌و مێژوه‌ کراوه‌ته‌وه‌ وه‌کو بنه‌ڕه‌تێك بۆ کالێنده‌ری کوردی؛ توێژینه‌وه‌ی ته‌واو بکرایه‌ له‌ بابه‌ته‌که‌دا؛ ڕه‌نگه‌ ده‌وروبه‌ری ساڵی (٦٢٥ پ. ز.) دابنرایه‌ به‌ سه‌ره‌تای مێژی ده‌وڵه‌تی ماد و ئه‌و کاته‌ ئێسته‌ مێژوه‌که‌ ده‌یکرده‌ ده‌روبه‌ری (٢٦٣٩). له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا گرنگ ئه‌وه‌یه‌ دیسان به‌پێی ئه‌م لێکدانه‌وه‌یه‌ش ئه‌م مێژوه‌ مێژوی ڕوخاندنی نینه‌وا نیه‌ له‌سه‌ر ده‌ستی کیاخسار و نه‌بۆپۆلاسه‌ر، به‌ڵکو مێژوی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ماده‌ له‌ پایته‌ختێکدا که‌ هه‌نگمه‌تانه‌یه‌. تێبینی: ده‌ڵێین "ڕوخاندنی نینه‌وا" ی پایته‌خت که‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ (٦١٢ پ. ز.)، ئه‌گه‌رنا ئه‌گه‌ر باسی شکاندنی ئاشوریه‌کان و گرتنی زه‌مینه‌که‌یان بکه‌ین؛ وا دیاره‌ ئه‌وه‌ ساڵێک یان زیاتر پێش ئه‌وه‌ (ساڵی ٦١٤ پ. ز.) کیاخسار ئه‌وه‌ی ئه‌نجام داوه‌].
* کاک نه‌وشیروان سوپای ماد که‌ نینه‌وایان ڕوخاندوه‌ به‌ "چه‌ند تیره‌ و ھۆزی دڕنده‌ و دواکه‌وتوی ناوچه‌ شاخاویه‌کان" ناو ده‌بات! و له‌به‌رامبه‌ریشدا ئاشوریه‌کان به‌ "یه‌کێک له‌ پێشکه‌وتوترین شارستانییه‌ته‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌" داده‌نێت! ئه‌مه‌ش چه‌نده‌ نامۆیه‌ به‌ گوتار و شێوازی قسه‌کردنی "زه‌عیم" ێکی کورد(!)؛ له‌وه‌ش زیاتر له‌ لایه‌نی مێژوییه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌، چونکه‌ پێش هه‌مو شتێک مادیه‌کان ته‌نها نه‌بون له‌ ڕوخاندنی ئاشوریه‌کاندا، به‌ڵکو هاوپه‌یمانی بابیلیه‌کان و پاشای بابیلی (نابۆپۆلاسه‌ر) بون. ئینجا بۆچی ده‌وڵه‌تی ماد و سوپای ماد "چه‌ند تیره‌ و ھۆزی دڕنده‌ و دواکه‌وتوی ناوچه‌ شاخاویه‌کان" بن، به‌ڵام بابیلیه‌کان و ئاشوریه‌کان "پێشکه‌وتوترینی شارستانیه‌ته‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌" بن؟! ئه‌م شێوازه‌ قسه‌کردنه‌ له‌ شێوازی نوسینی ئه‌و نوسه‌ره‌ عێراقچی و مه‌شره‌ب‌به‌عثیانه‌ ده‌چێت که‌ هه‌شتاکان له‌ عێراق خه‌ریکی ئه‌وه‌ بون که‌ له‌ ئه‌ده‌بیاتی به‌عثیدا پێی ده‌وترا "إعادة كتابة التاريخ" که‌ ده‌چون هه‌مو مێژوی ناوچه‌که‌یان له‌ ڕوانگه‌ی تێڕوانینی عه‌ره‌بیی ناسیۆنالیستی ڕه‌گه‌زپه‌رستانه‌وە ده‌نوسیه‌وه‌. ئه‌و کاته‌ش له‌ نوسینی ئه‌وانه‌دا ده‌مانخوێنده‌وه‌ گوتیه‌کان که‌ بابیلیان داگیر کردوه‌؛ به‌ خێڵه‌ هه‌مه‌جی و دڕنده‌ شاخاویه‌کان داده‌نران که‌ هێرشیان کردوه‌ته‌ سه‌ر لانکه‌ی شارستانیه‌ت! هه‌مومان ئه‌وه‌ ده‌زانین که‌ شارستانیه‌تیی عێراقی کۆن ـ و به‌تایبه‌تی شارستانیه‌تی سومه‌ری ـ دامه‌زرێنه‌ر و پێشه‌نگه‌ و گه‌لانی ده‌وروبه‌ر سودیان لێ بینیوه‌ به‌ شێوه‌یه‌ک به‌شێکی زۆر له‌ گه‌لانی دوروبه‌ر نوسینیشیان له‌و عێراقیه‌ کۆنانه‌ وه‌رگرتوه‌. به‌ڵام داگیرکردن هه‌ر داگیرکردنه‌، بۆچی بۆ شاخاویه‌کان هه‌مه‌جیه‌ت و دڕنده‌ییه‌ به‌ڵام بۆ ئه‌وانه‌ی خه‌ریکی پێکه‌وه‌نانی ئیمپراتۆریه‌تن شارستانیه‌ت و پێشکه‌وتنه‌؟! ئه‌و هه‌موه‌ هێرش و داگیرکردن و وێرانکاریه‌ی بابیلیه‌کان و ئاشوریه‌کان ده‌رهه‌ق به‌ گه‌لانی ده‌وروبه‌ریان کردویانه‌ هیچ نیه‌ و شایه‌نی سه‌رنج نیه‌ به‌ڵام مادیه‌کان بچن تۆڵه‌ له‌ دوژمنی له‌مێژینه‌ی خۆیان بکه‌نه‌وه‌ و کۆتایی به‌ "ئاشور" ی سیاسی (ئه‌ژدیهای ڕۆژگار) بهێنن؛ بۆچی ئه‌مه‌یان دڕنده‌ییه‌؟ ئه‌مه‌ چ ترازوێکه‌؟! ئه‌مه‌ خۆبێئاگاکردنه‌ له‌و هه‌مو زانیاریه‌ی هه‌مانه‌ له‌سه‌ر په‌لامار و هێرشی پاشا ئاشوریه‌کان بۆسه‌ر گه‌لانی ناوچه‌ و به‌تایبه‌تی مه‌نناییه‌کان و مادیه‌کان، به‌ شێوه‌یه‌ک مادیه‌کان هه‌مو کاتێک که‌وتونه‌ته‌ به‌ر زه‌بری ئه‌و هه‌مو هێرش و په‌لاماره‌ی ئاشوریه‌کان.. بۆیه‌ کاتێک نینه‌وا ڕوخێنرا؛ هه‌مو گه‌لانی ناوچه‌ هه‌ناسه‌ی ئاسوده‌یی و ئیسراحه‌تیان هه‌ڵ‌کێشا. هه‌ر بۆیه‌ لای هه‌ندێک که‌س و لایه‌ن له‌ ئێسته‌ی کورددا بڕوایه‌ک دروست بوه‌ که‌ گوایه‌ "زوحاک" هێمایه‌ بۆ پاشای ئاشوری! و گوایه‌ جه‌ژنی نه‌ورۆز (به‌و پێیه‌ی یادی له‌ناوبردنی زوحاکه‌!) و سه‌ری ساڵی کوردی ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ یادی مێژویی ڕوخاندنی نینه‌وا! بێ گومان ئه‌م لێکدانه‌وه‌یه‌ ده‌ستکرد و بێبنه‌مایه‌ و جه‌ژنی نه‌ورۆز ـ وه‌کو جه‌ژنی به‌هار ـ له‌وه‌ کۆنتر و ڕیشه‌دارتره‌ و سه‌ری ساڵی کوردییش بناغه‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ڕوداوێکی گه‌وره‌تر له‌ مێژوی ماددا که‌ بریتیه‌ له‌ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ماد به‌ یه‌کخستنی خێڵه‌کان له‌ هاوپه‌یمانێتییه‌کدا، که‌ به‌پێی ئه‌مه‌ تا ئێسته‌ ده‌کاته‌ نزیکه‌ی ٢٧١٤ ساڵ، که‌ ئه‌گه‌ر بناغه‌که‌ی بۆ ڕوخاندنی نینه‌وا بچوایه‌ته‌وه‌؛ ده‌بوایه‌ ئێسته‌ ساڵی ٢٦٢٥ بوایه‌! وه‌کو پێشتر ڕاڤه‌م کرد. ئیتر ئه‌گه‌ر ئه‌و مێژوه‌ زۆریش ورد نیه‌؛ ئه‌مه‌ ئه‌وه‌نده‌ گرنگ و جه‌وهه‌ری نیه‌، گرنگ و جه‌وهه‌ری و مانادار ئه‌وه‌یه‌ ئه‌مه‌ مێژوی دامه‌زراندنه‌ نه‌ک مێژوی ڕوخاندنی نینه‌وا.
* کاک نه‌وشیروان نوسیویه‌تی: "له‌ کوردستانی عێراقدا له‌ به‌رامبه‌ر ساڵی زایینیدا ئێستا به‌ شانازیه‌وه‌ ساڵێک ده‌نوسن، له‌ ساڵی ھیچ میلله‌تێکی ئه‌م دونیایه‌ ناچێت"! وه‌کو ڕاڤه‌م کرد؛ ئه‌م قسه‌یه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌و تێگه‌شتنه‌ هه‌ڵه‌یه‌ کراوه‌ که‌ پێی وایه‌ مێژوه‌ کوردیه‌که‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ یادی ڕوخاندنی نینه‌وا، که‌ ئه‌مه‌ش ته‌نها تێگه‌شتنێکی هه‌ڵه‌ی تا ڕاده‌یه‌ک باوه‌ و خوێنه‌واری ڕاسته‌قینه‌ نابێت به‌و ساده‌کاری و هه‌ڵه‌ باوانه‌ بخه‌ڵه‌تێت. به‌ڵام جگه‌ له‌وه‌ش ئه‌و دێڕه‌ "له‌ ساڵی ھیچ میلله‌تێکی ئه‌م دونیایه‌ ناچێت" ئه‌وه‌یشی لێ ده‌فامرێته‌وه‌ که‌ گوایه‌ کالێنده‌ر و مێژو و ساڵنامه‌ی گه‌لانی تر هیچ کێشه‌یان نیه‌ و ته‌نها مێژوه‌ کوردیه‌که‌ کێشه‌ی هه‌یه‌ و بێ‌بنه‌مایه‌ و گوایه‌ ده‌بوا "کورد خۆی نه‌کردایه‌ به‌ خاوه‌نی"! به‌ڵام ئایا ساڵنامه‌ کۆنه‌کانی دنیا له‌ ساڵنامه‌ مادی-کوردیه‌که‌ باشترن؟ ئایا ساڵنامه‌ی گه‌لانی تر هیچ کێشه‌یان نیه‌ و هیچ بنچینه‌یه‌کی کولتوریی نا-مێژوییان نیه‌؟
ـ با له‌ مێژوی ڕۆمانه‌وه‌ ده‌ست‌پێ‌بکه‌ین: نوسه‌ره‌ ڕۆمانیه‌کان بۆ خۆیان ئه‌و مێژوه‌ ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ دو براکه‌ "ڕۆمولوس" و "ڕێموس" که‌ چیرۆکه‌که‌یان ئه‌فسانه‌ییه‌ ـ یان تێکه‌ڵ به‌ ئه‌فسانه‌ بوه‌ ـ و به‌ دامه‌زرێنه‌ری شاری ڕۆما داده‌نرێن، و ئه‌و مێژوه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی (٧٥٣ پ. ز.) که‌ گوایه‌ مێژوی دامه‌زراندنی ڕۆمایه‌، که‌ بێ گومان مێژویه‌کی ورد نیه‌ و نزیککراوه‌یه‌. 
ـ مێژوه‌ عیبریه‌که‌ که‌ ئێسته‌ ئه‌مڕۆ (٢١/٣/٢٠١٤) ده‌کاته‌ ١٩ ی مانگی (ئادار ب) [وه‌کو بڵێیت: ئاداری دوه‌م] ی ساڵی ٥٧٧٤! جا ئایا ئه‌م مێژوه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ چی؟ ڕاستیه‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ مێژوی سه‌ره‌تای جیهان و خولقاندن، که‌ له‌ کتێبی (خولقاندن) ی ته‌وڕات ئه‌نجامگیری کراوه‌! واته‌ ئه‌و مێژوه‌ مێژوی چرکه‌ی یه‌که‌می بونه‌وه‌ره‌! ئیتر به‌پێی داب‌ونه‌ریته‌ یه‌هودیه‌که‌ سه‌ره‌تای ئه‌و مێژوه‌ ده‌کاته‌ ڕۆژی ٧ ی مانگی تیشرینی دوه‌م (١٠) ی ساڵی (٣٧٦١ پ. ز.)! ئاشکرایه‌ ئه‌مه‌ ته‌نها باوه‌ڕێکی ئه‌فسانه‌ییه‌ و به‌ته‌واوی هه‌ڵه‌یه‌ و ئه‌و مێژوه‌ نه‌ک هه‌ر مێژوی جیهان نیه‌ به‌ڵکو له‌ مێژوی سه‌ره‌تاکانی شارستانێتیی سومه‌ری و میصریی کۆنه‌وه‌ نزیکه‌!!
ـ مێژوه‌ زایینیه‌که‌ که‌ ئێسته‌ بوه‌ته‌ جیهانی، ده‌گه‌ڕێنرێته‌وه‌ بۆ له‌دایکبونی مه‌سیح (یه‌شوعی نازه‌رێتی)! یه‌شوع له‌ مێژودا کێیه‌؟! هیچ مێژونوسێکی هاوچه‌رخی خۆی ئاماژه‌ی بۆ کردوه‌؟! ئه‌وه‌ ڕونه‌ که‌ چیرۆکی له‌دایکبونی یه‌شوع به‌و شێوه‌یه‌ی له‌ ده‌قه‌ مه‌سیحیه‌کاندا هه‌یه‌؛ ئه‌فسانه‌یه‌ و له‌ ئه‌فسانه‌ی خواوه‌نده‌ کۆنه‌کانی به‌پیتیی سروشته‌وه‌ وه‌رگیراوه‌، به‌ڵام ڕه‌نگه‌ به‌بێ ئه‌و چوارچێوه‌ و باوه‌ڕه‌ مه‌سیحیه‌ش؛ هیچ بنچینه‌یه‌کی مێژویی نه‌بێت. ئێسته‌ش مه‌سیحیه‌کان بڕوایان وایه‌ که‌ له‌دایکبونی یه‌شوع خۆی به‌ چه‌ند ڕۆژێک جیاوازه‌ له‌ (١/١) ی سه‌ری ساڵی زایینی، و زانراویشه‌ که‌ ڕۆژی له‌دایکبونی مه‌سیح له‌ داب‌ونه‌ریتی مه‌سیحیدا له‌ ڕۆژی جه‌ژنی له‌دایکبونی خواوه‌ند (میترا) وه‌ هاتوه‌ که‌ په‌رستشه‌که‌ی له‌ ئه‌ورۆپای پێش مه‌سیحیه‌تدا میللی و جه‌ماوه‌ری بوه‌. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌و هه‌مو گۆڕانکاریه‌ی به‌سه‌ر ساڵنامه‌ی زایینیدا هێنراوه‌ که‌ مێژوه‌که‌ی ته‌م‌ومژاوی کردوه‌، ئێسته‌ش توێژه‌رێکی ئاڵه‌مانی هه‌یه‌ که‌ پێی وایه‌ سه‌لماندویه‌تی ئێسته‌ ساڵی ٢٠١٤ نیه‌ به‌ڵکو نزیکه‌ی ساڵی ١٧١٥ ـه‌یه‌!
ـ مێژوه‌ ئیسلامی (کۆچی) ـه‌که‌: ئه‌میش کێشه‌ی خۆیی هه‌یه‌، بۆ نمونه: ئه‌م مێژوه‌ به‌ ١ ی مانگی موحه‌ڕڕه‌م ده‌ست پێ‌ده‌کات، به‌ڵام کۆچی پێغه‌مبه‌ری ئیسلام بۆ مه‌دینه‌ که‌ بنچینه‌ی ئه‌م مێژوه‌یه‌ خۆی له‌م مانگه‌دا نه‌بوه‌، چونکه‌ به‌پێی مێژونوسیی ئیسلامی سه‌ره‌تای کۆچه‌که‌ له‌ کۆتایی مانگی صه‌فه‌ردا بوه‌ و ئیتر زۆربه‌ی ئه‌و کۆچه‌ له‌ مانگی (ڕه‌بیعی یه‌که‌م) ـدا بوه‌ و ئیتر ـ وه‌کو مه‌شهوره‌ ـ ڕۆژی دوشه‌ممه‌ (١٣) ی ڕه‌بیعی یه‌که‌م گه‌یشتوه‌ته‌ (قوباء) له‌ نزیکی مه‌دینه‌، ئینجا دوای ئه‌وه‌ گه‌یشتوه‌ته‌ مه‌دینه‌. به‌م شێوه‌یه‌ دیاریکردنی به‌ مانگی موحه‌ڕڕه‌م ته‌نها بۆ رێکخستنی کالێنده‌ره‌که‌ بوه‌. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی خودی ڕوداوی کۆچه‌که‌ و دیاریکردنی به‌ ساڵی (١٣) ی پاش ڕاگه‌یاندنی پێغه‌مبه‌رایه‌تی [=٦٢٢ ز.] شتێکه‌ له‌ خودی مێژوخوانیی ئیسلامی هه‌ڵ‌گۆزراوه‌ و داب‌ونه‌ریتێکی مێژویی ناوخۆییه‌ و هێشتا نه‌بوه‌ مێژویه‌کی ساخکراوه‌ که‌ به‌ڵگه‌ی مێژویی ده‌ره‌کی پشتگیریی لێ بکات.
به‌م شێوه‌یه‌ هه‌مو ئه‌و مێژوه‌ کۆنانه‌ی گه‌لان له‌لایه‌نی وردیی دیاریکردنی سه‌ره‌تا و بنچینه‌ی مێژوییه‌وه‌ که‌م‌وکوڕییان هه‌یه‌ و هه‌ندێکیان ته‌نها بنچینه‌یه‌کی کولتوری و نا-مێژوییان هه‌یه‌. ئیتر بۆچی ته‌نها مێژوه‌ مادی-کوردیه‌که‌ "له‌ ساڵی ھیچ میلله‌تێکی ئه‌م دونیایه‌ ناچێت"!
* کاک نه‌وشیروان له‌ کۆتایی ئه‌و بڕگه‌یه‌ی نوسینه‌که‌یدا پێی وایه‌ شانازیکردن به‌ ڕوخاندنی نینه‌واوه‌ خۆبێگانه‌کردنه‌ به‌ شارستانێتیه‌کانی (سومه‌ری و بابیلی و ئه‌ککه‌دی و خورری و لوللویی..)، و بۆ سه‌لماندنی ئه‌وه‌ش که‌ کورد بێگانه‌ نیه‌ به‌وانه‌ باسی ئه‌وه‌ ده‌کات که‌ "ته‌نھا له‌ کوردستانی عێراقدا ھه‌زاره‌ھا خشتی نوسراو دۆزراونه‌ته‌وه‌، سه‌دان شوێنه‌واری گرنگ له‌ ھه‌ولێر و دھۆک و که‌رکوک و سلێمانی و ھه‌ورامان و شمشاره‌ و بێتواته‌ و ده‌ربه‌ندی گاور و به‌مۆ و په‌یکوڵی و پیره‌مه‌گرون و کێله‌شین و زاخۆ... دۆزراونه‌ته‌وه‌" و ئینجا ده‌ڵێت ئه‌و هه‌مو نوسراوه‌ "ئه‌گه‌ر ده‌ستکردی خه‌ڵکی ناوچه‌که‌ نه‌بوبێت؛ داگیرکه‌ر ھه‌رگیز نه‌یتوانیوه‌ تاشه‌ به‌ردی ئه‌و شاخانه‌ ھه‌رگیز ھه‌ڵکۆڵێت و په‌یکه‌ریان له‌سه‌ر بنه‌خشێنێت و نوسینی له‌سه‌ر تۆمار بکات".. ئه‌مه‌ پێش هه‌مو شتێک هه‌ڵه‌یه‌ که‌ ده‌ڵێت هیچ داگیرکه‌رێک نه‌یتوانیوه‌ به‌ردی شاخه‌کانی کوردستان هه‌ڵ‌کۆڵێت و نه‌خشی له‌سه‌ر بکات، ئه‌ی ـ بۆ نمونه ـ ئه‌و نه‌خشه‌ قۆقزه‌ی سه‌ر به‌رد له‌ (ده‌ربه‌ندی گاور) [له‌ "قۆپیی قۆشک" ی قه‌ره‌داغ] ـ وه‌کو مه‌شهوره‌ ـ ئه‌وه‌ی (نه‌رام-سین) ی ئه‌ککه‌دی نیه‌؟! [زۆر له‌و "میلی سه‌رکه‌وتن" ـانه‌ی نه‌رام-سین ده‌چێت که‌ له‌ ناوچه‌کانی تر دۆزراونه‌ته‌وه‌]. ئینجا مه‌رج نیه‌ هه‌رچی به‌ نوسینی بزماری بو؛ ئیتر هه‌مو کاتێک به‌ زمانی سومه‌ری و ئه‌ککه‌دی بێت، شتێکی زانراوه‌ که‌ بزماری بۆ نوسینی خورری [زمانێکی نا-سامی و نا-هیندی-ئه‌ورۆپایی] و زمانه‌ هیندی-ئه‌ورۆپاییه‌ ئه‌نه‌دۆڵیه‌کان و ئینجا بۆ نوسینی مادیه‌کان ـ ئه‌گه‌ر نوسینیان هه‌بوبێت ـ و هه‌خامه‌نیشیه‌کان به‌کار هاتوه‌، هه‌رچه‌ند له‌ نوسینه‌ هه‌خامه‌نیشیه‌کاندا ساده‌ کراوه‌ته‌وه‌ و بوه‌ته‌ نیمچه‌-ئەبجەدی. ڕاسته‌ ئه‌و گه‌لانه‌ی ده‌وروبه‌ر ئه‌و نوسینه‌ بزماریه‌یان له‌ عێراقیه‌ کۆنه‌کان وه‌رگرتوه‌، به‌ڵام ئه‌مه‌ نابێته‌ بنه‌ما بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ له‌ لایه‌نی کولتور و ئایین و زمان و مێژوه‌وه‌ سه‌ر به‌ ئه‌وان بین و له‌گه‌ڵ ئه‌وان مێژومان هاوبه‌ش بێت. ئه‌گه‌ریش خه‌ڵکانی کۆنی کوردستان به‌ زمانی سومه‌ری و ئه‌ککه‌دییش نوسیبێتیان؛ ئه‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ بوه‌ زمانی سومه‌ری بوه‌ته‌ زمانێکی ئایینیی پیرۆز و زمانی ئه‌ککه‌دییش بوه‌ته‌ زمانێکی ڕه‌سمیی هاوبه‌شی ناوچه‌که‌، نه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی جیاوازی نه‌بوبێت و زمان و کولتوری خه‌ڵکانی خۆجێیی کوردستان سه‌ربه‌خۆ نه‌بوبێت. ئینجا ئه‌وه‌ش ڕاسته‌ که‌ خه‌ڵکانی کۆنی کوردستان له‌گه‌ڵ عێراقیه‌ کۆنه‌کان کۆمه‌ڵێک په‌یوه‌ندی و کار و ڕوداوی مێژویی هاوبه‌شیان هه‌یه‌، به‌ڵام ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی سه‌ره‌کی له‌سه‌ر بنه‌مای دوژمنایه‌تی و داگیرکاریی عێراقیه‌ کۆنه‌کان بون، هه‌میشه‌ هه‌ر له‌ عیلامه‌وه‌ هه‌تاکو زاموا و ماد و مه‌ننایو و ئورارتو دانیشتوانیان له‌ کێشه‌دا بون له‌گه‌ڵ پاشا ئه‌ککه‌دی و بابیلی و ئاشوریه‌کان و ڕوبه‌ڕوی هێرشی داگیرکاریی ئه‌و پاشایانه‌ بونه‌ته‌وه‌، ئیتر بۆچی خۆمان جیا نه‌که‌ینه‌وه‌ لێیان؟! جگه‌ له‌وانه‌ش دانیشتوانی کۆنی کوردستان، ئه‌وانه‌ی نا-هیندی-ئه‌ورۆپایی و نا-ئێرانی بون؛ ته‌نها له‌ لایه‌نی مرۆیی و زه‌مینی و مێژوییه‌وه‌ به‌شدارییان کردوه‌ له‌ پێکهێنانی کورد و کوردستاندا، ئه‌گه‌رنا کورد وه‌کو ئه‌م زمان و ناسنامه‌یه‌ی هه‌یه‌تی به‌ شێوه‌یه‌کی سه‌ره‌کی له‌سه‌ر بنه‌مای ماد دروست بوه‌، ئه‌مه‌ ئه‌و بنه‌ڕه‌ته‌یه‌ که‌ پێشینه‌ و بنه‌ڕه‌ته‌کانی تری له‌ناو خۆیدا تواندوه‌ته‌وه‌، ئیتر زۆر زه‌حمه‌ته‌ ـ بۆ نمونه ـ شوێنه‌واری زمانه‌ کۆنه‌کانی وه‌کو سومه‌ری و گوتی و ئورارتی-خورری له‌ کوردیدا ببینرێته‌وه‌، مه‌گه‌ر هه‌ندێک شتی زۆر که‌م که‌ له‌وانه‌یه‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌یان تایبه‌تیش نه‌بێت به‌ کوردیه‌وه‌، له‌ کاتێکدا زمانی مادی ـ هه‌رچه‌ند شتێكی که‌م له‌ باره‌یه‌وه‌ زانراوه‌ به‌ڵام زانیاریمان ده‌رباره‌ی له‌ فراوانبوندایه‌ ـ ده‌کرێت به‌ "کوردیی کۆن" بزانرێت و زمانی په‌هله‌ویی ئه‌شکانی (په‌رثی) ده‌کرێت به‌ [شێوه‌یه‌کی نزیک له‌] "کوردیی ناوه‌ڕاست" بزانرێت.

پەراوێز:

(١) بۆ بینینی ئەو بڕگەیەی کتێبی (بەدەم ڕێگاوە گوڵ‌چنین) و بەکەڵکهێنانی لە سایتە ئیسلامیەکەدا؛ بڕوانه:

نه‌وشیروان مسته‌فا، نه‌ورۆز له‌ ساڵی‌ هیچ میلله‌تێكی‌ ئه‌م دونیایه‌ ناچێت! سەرەتا لە ماڵپه‌ڕی (مامۆستا مه‌لا ئه‌حمه‌د کاکه مەحمود). ٢١ / ٣ / ٢٠١٤. ئێستەش لە ماڵپەڕی (دەنگی ئیسلام).