دەربارەی لاف‌وگەزافی بونی ئیعجازی ژمارەیی لە ژمارەی جارەکانی هاتنی باسی (بحر) و (بر) لە قورئاندا


ده‌رباره‌ی لاف‌وگه‌زافی بونی ئیعجازی ژماره‌یی
له‌ ژماره‌ی جاره‌کانی هاتنی باسی
"ده‌ریا" (بحر) و "وشکانی" (بَرّ)
له‌ قورئاندا

سه‌روه‌ر پێنجوێنی

یه‌کێک له‌ پرۆپاگه‌نداکانی ته‌وژمی به‌ناو "ئیعجازی ژماره‌یی"، که‌ له‌ گه‌لێک "سایت" و "یانه" و "په‌یج" ی ئیسلامیدا باوه‌؛ ئه‌وه‌یه‌ که‌ گوایه‌ ژماره‌ی هاتنی ناوی ده‌ریا (بحر) و وشکانی (بر) له‌ ده‌قی قورئاندا، به‌وردی ڕێژه‌ی ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان و ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کانی ڕوی زه‌وی دیاری ده‌کات، به‌و شێوه‌یه‌ی له‌ جیۆگرافیای نوێدا هه‌یه‌..
به‌م شێوه‌یه‌: ده‌ڵێن:
ـ له‌ قورئاندا ٣٢ جار وشه‌ی (البحر) هاتوه‌..
ـ ١٣ جار وشه‌ی (البَرّ) هاتوه‌..
ـ کۆی ئه‌و دو ژماره‌یه‌ ده‌کاته‌ (٤٥) که‌ به‌ کۆی هه‌مو ڕوی زه‌وی داده‌نرێت به‌ وشکانی و به‌ ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کانیه‌وه‌..
ـ ژماره‌ی جاره‌کانی هاتنی وشه‌ی (البحر) ÷ کۆی ژماره‌ی جاره‌کانی هاتنی هه‌ردو وشه‌ی (البحر) و (البر) × ١٠٠٪ = ٣٢ ÷ ٤٥ × ١٠٠٪ = ٧١,١١١١١١١١١١١٪
به‌مه‌ش ڕێژه‌ی ئاوی سه‌ر
ڕوی گۆی زه‌وی ده‌رده‌چێت که‌ ٧١,١١١١١١١١١١١٪ ـه‌.
ـ ژماره‌ی جاره‌کانی هاتنی وشه‌ی (البر) ÷ کۆی ژماره‌ی جاره‌کانی هاتنی هه‌ردو وشه‌ی (البحر) و (البر) × ١٠٠٪ = ١٣ ÷ ٤٥ × ١٠٠٪ = ٢٨,٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٩٪
به‌مه‌ش ڕێژه‌ی وشکانیه‌کانی زه‌وی ده‌رده‌چێت که‌ ٢٨,٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٩
٪ ـه‌.

تێڕوانینی ڕه‌خنه‌یی

چه‌ند فێڵێک له‌م بابه‌ته‌دا هه‌یه‌:

٭ وشه‌ی (بحر) له‌ قورئاندا ٣٢ جار نه‌هاتوه‌.. ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌.. به‌ڵکو ٣٣ جار هاتوه‌ له‌ ٣٢ ئایه‌تدا:
٣٢ جار به‌ شێوه‌ی (البحر) واته‌ به‌ (ال) ـه‌وه‌:
١. (وإذ فرقنا بكم البحر فأنجيناكم وأغرقنا آل فرعون وأنتم تنظرون) (البقرة: ٥٠).
٢. (إن في خلق السماوات والأرض واختلاف الليل والنهار والفلك التي تجري في البحر بما ينفع الناس وما أنزل الله من السماء من ماء فأحيا به الأرض بعد موتها وبث فيها من كل دآبة وتصريف الرياح والسحاب المسخر بين السماء والأرض لآيات لقوم يعقلون) (البقرة: ١٦٤).
٣. (أحل لكم صيد البحر وطعامه متاعا لكم وللسيارة وحرم عليكم صيد البر ما دمتم حرما واتقوا الله الذي إليه تحشرون) (المائدة: ٩٦).
٤. (وعنده مفاتح الغيب لا يعلمها إلا هو ويعلم ما في البر والبحر وما تسقط من ورقة إلا يعلمها ولا حبة في ظلمات الأرض ولا رطب ولا يابس إلا في كتاب مبين) (الأنعام: ٥٩).
٥. (قل من ينجيكم من ظلمات البر والبحر تدعونه تضرعا وخفية لئن أنجانا من هذه لنكونن من الشاكرين) (الأنعام: ٦٣).
٦. (وهو الذي جعل لكم النجوم لتهتدوا بها في ظلمات البر والبحر قد فصلنا الآيات لقوم يعلمون) (الأنعام: ٩٧).
٧. (وجاوزنا ببني إسرآئيل البحر فأتوا على قوم يعكفون على أصنام لهم قالوا يا موسى اجعل لنا إلها كما لهم آلهة قال إنكم قوم تجهلون) (الأعراف: ١٣٨).
٨. (واسألهم عن القرية التي كانت حاضرة البحر إذ يعدون في السبت إذ تأتيهم حيتانهم يوم سبتهم شرعا ويوم لا يسبتون لا تأتيهم كذلك نبلوهم بما كانوا يفسقون) (الأعراف: ١٦٣).
٩. (هو الذي يسيركم في البر والبحر حتى إذا كنتم في الفلك وجرين بهم بريح طيبة وفرحوا بها جاءتها ريح عاصف وجاءهم الموج من كل مكان وظنوا أنهم أحيط بهم دعوا الله مخلصين له الدين لئن أنجيتنا من هذه لنكونن من الشاكرين) (يونس: ٢٢).
١٠. (وجاوزنا ببني إسرائيل البحر فأتبعهم فرعون وجنوده بغيا وعدوا حتى إذا أدركه الغرق قال آمنت أنه لا إله إلا الذي آمنت به بنو إسرائيل وأنا من المسلمين) (يونس: ٩٠).
١١. (الله الذي خلق السماوات والأرض وأنزل من السماء ماء فأخرج به من الثمرات رزقا لكم وسخر لكم الفلك لتجري في البحر بأمره وسخر لكم الأنهار) (إبراهيم: ٣٢).
١٢. (وهو الذي سخر البحر لتأكلوا منه لحما طريا وتستخرجوا منه حلية تلبسونها وترى الفلك مواخر فيه ولتبتغوا من فضله ولعلكم تشكرون) (النحل: ١٤).
١٣. (ربكم الذي يزجي لكم الفلك في البحر لتبتغوا من فضله إنه كان بكم رحيما) (الإسراء: ٦٦).
١٤. (وإذا مسكم الضر في البحر ضل من تدعون إلا إياه فلما نجاكم إلى البر أعرضتم وكان الإنسان كفورا) (الإسراء: ٦٧).
١٥. (ولقد كرمنا بني آدم وحملناهم في البر والبحر ورزقناهم من الطيبات وفضلناهم على كثير ممن خلقنا تفضيلا) (الإسراء: ٧٠).
١٦. (فلما بلغا مجمع بينهما نسيا حوتهما فاتخذ سبيله في البحر سربا) (الكهف: ٦١).
١٧. (قال أرأيت إذ أوينا إلى الصخرة فإني نسيت الحوت وما أنسانيه إلا الشيطان أن أذكره واتخذ سبيله في البحر عجبا) (الكهف: ٦٣).
١٨. (أما السفينة فكانت لمساكين يعملون في البحر فأردت أن أعيبها وكان وراءهم ملك يأخذ كل سفينة غصبا) (الكهف: ٧٩).
١٩-٢٠. (قل لو كان البحر مدادا لكلمات ربي لنفد البحر قبل أن تنفد كلمات ربي ولو جئنا بمثله مددا) (الكهف: ١٠٩).
٢١. (ولقد أوحينا إلى موسى أن أسر بعبادي فاضرب لهم طريقا في البحر يبسا لا تخاف دركا ولا تخشى) (طه: ٧٧).
٢٢. (ألم تر أن الله سخر لكم ما في الأرض والفلك تجري في البحر بأمره ويمسك السماء أن تقع على الأرض إلا بإذنه إن الله بالناس لرؤوف رحيم) (الحج: ٦٥).
٢٣. (فأوحينا إلى موسى أن اضرب بعصاك البحر فانفلق فكان كل فرق كالطود العظيم) (الشعراء: ٦٣).
٢٤. (أمن يهديكم في ظلمات البر والبحر ومن يرسل الرياح بشرا بين يدي رحمته أإله مع الله تعالى الله عما يشركون) (النمل: ٦٣).
٢٥. (ظهر الفساد في البر والبحر بما كسبت أيدي الناس ليذيقهم بعض الذي عملوا لعلهم يرجعون) (الروم: ٤١).
٢٦. (ولو أنما في الأرض من شجرة أقلام والبحر يمده من بعده سبعة أبحر ما نفدت كلمات الله إن الله عزيز حكيم) (لقمان: ٢٧).
٢٧. (ألم تر أن الفلك تجري في البحر بنعمت الله ليريكم من آياته إن في ذلك لآيات لكل صبار شكور) (لقمان: ٣١).
٢٨. (ومن آياته الجوار في البحر كالأعلام) (الشورى: ٣٢).
٣٩. (واترك البحر رهوا إنهم جند مغرقون) (الدخان: ٢٤).
٣٠. (الله الذي سخر لكم البحر لتجري الفلك فيه بأمره ولتبتغوا من فضله ولعلكم تشكرون) (الجاثية: ١٢).
٣١. (والبحر المسجور) (الطور: ٦).
٣٢. (وله الجوار المنشآت في البحر كالأعلام) (الرحمن: ٢٤).

یه‌ک جاریش به‌ شێوه‌ی (بحر) به‌بێ (ال):
(أو كظلمات في بحر لجي يغشاه موج من فوقه موج من فوقه سحاب ظلمات بعضها فوق بعض إذا أخرج يده لم يكد يراها ومن لم يجعل الله له نورا فما له من نور ) (النور: ٢٤)..

٥ جاریش به‌ جوت (البحران، البحرین) هاتوه‌:
١. (وإذ قال موسى لفتاه لا أبرح حتى أبلغ مجمع البحرين أو أمضي حقبا) (الكهف: ٦٠).
٢. (وهو الذي مرج البحرين هذا عذب فرات وهذا ملح أجاج وجعل بينهما برزخا وحجرا محجورا) (الفرقان: ٥٣).
٣. (أمن جعل الأرض قرارا وجعل خلالها أنهارا وجعل لها رواسي وجعل بين البحرين حاجزا أإله مع الله بل أكثرهم لا يعلمون) (النمل: ٦١).
٤. (وما يستوي البحران هذا عذب فرات سائغ شرابه وهذا ملح أجاج ومن كل تأكلون لحما طريا وتستخرجون حلية تلبسونها وترى الفلك فيه مواخر لتبتغوا من فضله ولعلكم تشكرون) (فاطر: ١٢).
٥. (مرج البحرين يلتقيان) (الرحمن: ١٩).

٣ جاریش به‌ کۆ هاتوه‌:
(أبحر) یه‌ک جار:
(ولو أنما في الأرض من شجرة أقلام والبحر يمده من بعده سبعة أبحر ما نفدت كلمات الله إن الله عزيز حكيم) (لقمان: ٢٧).
(البحار) ٢ جار:
١. (وإذا البحار سجرت) (التكوير: ٦).
٢. (وإذا البحار فجرت) (الإنفطار: ٣).

هه‌موی کردیه‌ ٤١.. واته‌ ٤١ جار ئاماژه‌ بۆ (ده‌ریا) کراوه‌ له‌ قورئاندا، نه‌ک ٣٢ جار..
ئه‌مه‌ هه‌موی به‌پێی (معجم) ـه‌که‌ی (محمد فؤاد عبد الباقي)..
ئه‌م ٣٢ جاره‌ی که‌ باس کراوه‌ ته‌نها جاره‌کانی هاتنی (البحر) ه‌ واته‌ به‌ (ال) ـه‌وه‌ و به‌ تاکی (موفره‌د).. به‌ڵام له‌ ڕاستیدا شوێنه‌کانی تریش هه‌ر باسی ده‌ریا ده‌که‌ن نه‌ک ته‌نها وشه‌ی (البحر)..

ئه‌مه‌ وه‌کو وشه‌ی (بحر)، به‌ڵام له‌ قورئاندا وشه‌یه‌کی تریش هه‌یه‌، ئه‌ویش وشه‌ی (يَمّ) |یه‌مم| ـه‌، که‌ هه‌ر به‌ واتای (بحر) ه‌ [هه‌رچه‌ند له‌ ده‌قه‌ قورئانیه‌کاندا جاروبار وه‌کو ئاماژه‌ بۆ ڕوباری نیل به‌کار هاتوه‌، به‌ڵام وشه‌که‌ له‌ خۆیدا هه‌ر به‌ واتای "ده‌ریا" یه‌، به‌ڵام، وه‌کو وشه‌ی "بحر" یش، هه‌ندێک جار بۆ باسی ڕوباری گه‌وره‌ش به‌کار دێت]، که‌ له‌ قورئاندا له‌ ٨ شوێندا هاتوه‌ که‌ ئه‌مانه‌ن:
الأعراف: ١٣٦، طه: ٣٩[دو جار]، ٧٨، ٩٧، القصص: ٧، ٤٠، الذاريات: ٤٠.
که‌ بێ گومان ده‌بێت ئه‌مانه‌ش حساب بکه‌ین.. ئه‌و کاته‌ش له‌گه‌ڵ ٤١ جاره‌که‌ی هاتنی وشه‌ی (بحر) دا؛ ده‌کاته‌ (٤٩).. ئه‌مه‌ش واته‌ ٤٩ جار له‌ قورئاندا ئاماژه‌ بۆ (ده‌ریا) کراوه‌..

٭ وشه‌ی (البر) به‌ واتای وشکانی، ١٣ جار نه‌هاتوه‌.. به‌ڵکو ١٢ جار هاتوه‌:
١. (وحرم عليكم صيد البر ما دمتم حرما) (المائدة: ٩٦).
٢. (ويعلم ما في البر والبحر وما تسقط من ورقةٍ إلا يعلمها) (الأنعام: ٥٩).
٣. (قل من ينجيكم من ظلمات البر والبحر تدعونه تضرعا وخفية) (الأنعام: ٦٣).
٤. (وهو الذي جعل لكم النجوم لتهتدوا بها في ظلمات البر والبحر) (الأنعام: ٩٧).
٥. (هو الذي يسيركم في البر والبحر) (يونس: ٢٢).
٦. (فلما نجاكم إلى البر أعرضتم وكان الإنسان كفورا) (الإسراء: ٦٧).
٧. (أفأمنتم أن يخسف بكم جانب البر أو يرسل عليكم حاصبا) الإسراء: ٦٨).
٨. (ولقد كرمنا بني آدم وحملناهم في البر والبحر) (الإسراء: ٧٠).
٩. (أمن يهديكم في ظلمات البر والبحر) (النمل: ٦٣).
١٠. (دعوا الله مخلصين له الدين فلما نجاهم إلى البر إذا هم يشركون) (العنكبوت: ٦٥).
١١. (ظهر الفساد في البر والبحر بما كسبت أيدي الناس) (الروم: ٤١).
١٢. (دعوا الله مخلصين له الدين فلما نجاهم إلى البر فمنهم مقتصد) (لقمان: ٣٢).

ڕاسته‌ وشه‌ی (البر) |ئه‌ل‌به‌ڕڕ| جارێکی تریش هاتوه‌، به‌ڵام ئه‌م جاره‌یان به‌ واتای وشکانی نیه‌ به‌ڵکو وه‌کو سیفه‌تێکی خوا هاتوه‌ به‌ واتای چاکه‌کار، که‌ ده‌ڵێت: "إنه هو البَرُّ الرحيم" (لطور: ٢٨).. جا بڕوانن ئه‌و که‌سه‌ی له‌ خۆیه‌وه‌ وتویه‌تی وشه‌ی (البر) به‌ مانای وشکانی ١٣ جار له‌ قورئاندا هاتوه‌ چه‌نده‌ ساده‌ و نه‌شاره‌زا بوه‌ که‌ ئه‌م وشه‌ی (البَرّ) ه‌ی دواییشی به‌ (وشکانی) لێک داوه‌ته‌وه‌ له‌ کاتێکدا وه‌کو سیفه‌تی خوا هاتوه‌ و به‌ یه‌کێک له‌ ناوه‌کانی خوا ده‌ژمێردرێت له‌ ئیسلامدا..
به‌م ساخته‌کاری و ته‌زویراته‌ لاف‌وگه‌زافه‌کانی به‌ناو ئیعجازی ژماره‌یی ساز ده‌کرێت.. به‌م ساخته‌کاریه‌ خه‌ڵک چه‌واشه‌ ده‌کرێت.. ساخته‌کاریه‌کان ئه‌وه‌نده‌ زۆرن هه‌مو ته‌مه‌ن دابنێین بۆ که‌شفکردنیان هێشتا ته‌واو نابن..

٭ بێ گومان هه‌ندێک له‌ ئیعجازیه‌کان زانیویانه‌ که‌ ته‌نها ١٢ جار وشه‌ی (البر) به‌ واتای وشکانی هاتوه‌.. بۆیه‌ به‌ شتێکی تر پینه‌یان کردوه‌ هه‌تا فێڵه‌که‌یان بۆ سه‌ر بچێت.. ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ شوێنێکی تردا وشه‌ی (یبس) |یه‌به‌س| هاتوه‌ به‌ مانای (وشکایی).. که‌ ده‌ڵێت: "فاضرب لهم طریقا في البحر یبسا" (طه: ٢٠).. بێ گومان ئه‌م فێڵه‌شیان بۆ ناچێته‌ سه‌ر.. چونکه‌ ئه‌و شوێنه‌ی که‌ ئه‌م ده‌قه‌ باسی ده‌کات هه‌ر ناو ده‌ریایه‌ و به‌حسابی چیرۆکه‌که‌ ماوه‌یه‌کی که‌م وشک کراوه‌ته‌وه‌ هه‌تا ئیسڕائیلیه‌کان تێپه‌ڕ ده‌بن (که‌ ئه‌مه‌ش چیرۆکێکی ئه‌فسانه‌ییه‌ و هیچ ئه‌سڵێکی مێژویی نیه‌.. ئه‌مه‌ش ته‌فاصیلی زۆره‌ که‌ ئێره‌ جێگه‌ی نیه‌).. بۆیه‌ ئیتر وشه‌ی (یبس) له‌ ئایه‌ته‌که‌یدا ئاماژه‌ نیه‌ بۆ (وشکانی) ی زه‌وی، به‌ڵکو باسی شوێنێکی ده‌ریا ده‌کات که‌ گوایه‌ بۆ ماوه‌یه‌کی که‌م بوه‌ته‌ وشکایی..
هه‌ندێکی تریان له‌بریی وشه‌ی (یبس) ی (طه: ٢٠)؛ وشه‌ی (یابس) ده‌لکێنن به‌ باسه‌که‌وه‌، که‌ قورئان له‌ شوێنێکدا ده‌ڵێت: (ولا حبة في ظلمات الأرض ولا رطب ولا يابس إلا في كتاب مبين) (الأنعام: ٥٩).. ئیتر پێیان وایه‌ ئه‌مه‌ شوێنی ١٣هه‌می باسی (وشکانی) ـه‌ له‌ قورئاندا.. به‌ڵام ئه‌مه‌یان له‌ پینه‌که‌ی پێشوتر پێکه‌نیناویتره‌! چونکه‌:
ا. لێره‌دا وشه‌ی (یابس) ته‌نها سیفه‌تێکه‌ بۆ شتی وشک، (یابس) خۆی یانی (وشک)، نه‌ک وشکانی.. بۆیه‌ هه‌مو شتێکی وشک ئه‌گرێته‌وه‌.. هه‌ر بۆیه‌ ده‌قه‌که‌ له‌به‌رامبه‌ری "ته‌ڕ" (رطب) دایناوه‌.. که‌ دیاره‌ مه‌به‌ست له‌ وشک (یابس) شتی مردوه‌ و ته‌ڕ (رطب) شتی زیندو و ئاوداره‌.. نه‌ک ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان و ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان..
ب. ئه‌گه‌ر بڕیار بێت وشه‌ی (یابس) ئاماژه‌ بێت بۆ ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان؛ ئه‌ی بۆچی به‌ هه‌مان شێوه‌ وشه‌ی (رطب) یش نه‌خرێته‌ پاڵ جاره‌کانی باسی ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان؟ خۆ ئه‌میش پێچه‌وانه‌ی (یابس) ـه‌ ئاماژه‌ ده‌کات بۆ "ته‌ڕایی"!
جـ. ئه‌گه‌ر به‌پێی ئه‌م لۆجیکه‌ بێت و هه‌رچی وشه‌ی "وشک" (یابس) هه‌یه‌ به‌ ئاماژه‌ بۆ وشکانیه‌کان لێکی بده‌ینه‌وه‌؛ ده‌ی خۆی له‌ قورئاندا له‌ جێگه‌ی تریشدا وشه‌ی (یابس) هاتوه‌! ئه‌وه‌تا ده‌ڵێت: (وأخر یابسات..) (یوسف: ٤٣، ٤٦)، واته‌ ٢ جار وشه‌ی (یابسات) هاتوه‌ که‌ ئه‌میش وه‌کو ئه‌وه‌ی پێشو ئاماژه‌یه‌ بۆ شتی وشک..
ئینجا ده‌ڵێین: ماده‌م هه‌ندێکیان (یبس) حساب ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ (البر) و هه‌ندێکی تر (یابس) حساب ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ (البر)؛ ئێمه‌ش هه‌ردوکیان بۆ کۆ ده‌که‌ینه‌وه‌ و به‌م پێیه‌ش ده‌کاته‌ ١٤ شوێن! خۆ (یبس) و (یابس) هه‌ردوکیان ئاماژه‌ ده‌که‌ن بۆ "وشکی"..

له‌به‌ر ئه‌وه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک بۆیان ناکرێته‌ ١٣ ی ڕێک.. وه‌کو چۆن پێشتریش باسی ده‌ریایان بۆ ناکرێته‌ ٣٢ ی ڕێک..
ئینجا ئه‌مانه‌ ئاماده‌ن وشه‌ی (یبس) بلکێنن به‌ وشه‌ی (البر) ه‌وه‌، به‌ڵام ئاماده‌ نین (بحر) و (البحار) له‌گه‌ڵ (البحر) حساب بکه‌ن!!

٭ ئینجا دێت ژماره‌ ٣٢ که‌ به‌حساب ژماره‌ی باسی ده‌ریایه‌ له‌ قورئاندا، دابه‌شی ژماره‌ ٤٥ ی ده‌کات که‌ به‌حساب کۆی باسی ده‌ریا و وشکانیه‌ له‌ قورئاندا بۆ ده‌رهێنانی ڕێژه‌ی سه‌دی.. ئینجا ئه‌نجامی ئه‌م دابه‌شه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠٪) ده‌کات و ده‌کاته‌
(٧١.١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١
٪).. به‌حساب بۆ ئه‌وه‌ی ڕێژه‌ی ده‌ریای بۆ ده‌ربکه‌وێت..
به‌ڵام ئه‌م که‌ڕه‌تکردنه‌ پێویست نیه‌، ڕێژه‌ده‌رهێنان به‌ دابه‌شی ٣٢ به‌سه‌ر ٤٥ ـدا ته‌واو ده‌بێت.. ئیتر پێویست ناکات ئه‌نجامی ئه‌و دابه‌شکردنه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠٪) بکرێت..
هه‌ر به‌ دابه‌شی ٣٢ به‌سه‌ر ٤٥ ـدا ئه‌نجامی
(٠.٧١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١)
به‌ده‌ست دێت، که‌ ئه‌مه‌ش له‌ ٧١٪ نزیک ده‌کرێته‌وه‌.. که‌ ئه‌مه (٧١٪) ڕێژه‌ی ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کانی
ڕوی زه‌ویه‌..

به‌ هه‌مان شێوه‌؛ ژماره‌ ١٣ که‌ به‌حساب ژماره‌ی باسی وشکانیه‌ له‌ قورئاندا، دابه‌شی ژماره‌ ٤٥ ی ده‌کات که‌ به‌حساب کۆی باسی ده‌ریا و وشکانیه‌ له‌ قورئاندا بۆ ده‌رهێنانی ڕێژه‌ی سه‌دی.. ئینجا ئه‌نجامی ئه‌م دابه‌شه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠٪) ده‌کات و ده‌کاته‌
(٢٨.٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٩
٪)..
به‌حساب بۆ ئه‌وه‌ی ڕێژه‌ی وشکانیی بۆ ده‌ربکه‌وێت..
به‌ڵام ئه‌م که‌ڕه‌تکردنه‌ش هه‌ر پێویست نیه‌، ڕێژه‌ده‌رهێنان به‌ دابه‌شی ١٣ به‌سه‌ر ٤٥ ـدا ته‌واو ده‌بێت.. ئیتر پێویست ناکات ئه‌نجامی ئه‌و دابه‌شکردنه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠٪) بکرێت.
هه‌ر به‌ دابه‌شی ١٣ به‌سه‌ر ٤٥ ـدا ئه‌نجامی
(٠.٢٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٩)
به‌ده‌ست دێت، ئه‌مه‌ش له‌ (٢٩٪) نزیک ده‌کرێته‌وه‌.. که‌ ئه‌مه (٢٩٪) ڕێژه‌ی وشکانیه‌کانی
ڕوی زه‌ویه‌..


ئیتر ئه‌گه‌ر هه‌ر یه‌که‌ له‌و دو ئه‌نجامه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠٪) بکرێت؛ ئه‌وا هه‌مان ڕێژه‌ی سه‌دی ده‌رده‌چێته‌وه‌، واته‌ هه‌نگاوێکی بێسوده‌، چونکه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠٪) وه‌کو ئه‌وه‌ وایه‌ که‌ڕه‌تی ١ بکرێت، چونکه‌ (١٠٠٪) ده‌بێته‌ (١٠٠/١٠٠) که‌ ئه‌مه‌ش یه‌کسانه‌ به‌ ١.


ئه‌گه‌ریش ئه‌نجامی (٣٢ ÷ ٤٥) یان (١٣ ÷ ٤٥) که‌ڕه‌تی ژماره‌ (١٠٠) بکرێت؛ ئه‌وا (٣٢ ÷ ٤٥ × ١٠٠) ده‌کاته‌
(
٧١.١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١)
و
(١٣ ÷ ٤٥ × ١٠٠) ده‌کاته‌
(
٢٨.٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٩)
به‌م شێوه‌یه‌ش
ڕێژه‌ی سه‌دی ده‌رناچێت، به‌ڵکو سه‌د ئه‌وه‌نده‌ ده‌رده‌چێت، چونکه‌:
ا. (٠.٧١) ده‌کاته‌ "له‌ سه‌دا ٧١" [ڕێژه‌ی سه‌دی به‌ دو شێوه‌ ده‌نوسرێت: ٠.٧١، یان ٧١٪]، به‌ڵام (٧١.١) ده‌کاته نزیکه‌ی‌ ٧١ ئه‌وه‌نده‌.. ئینجا ئایا ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان ٧١ ئه‌وه‌نده‌ی ڕوی زه‌وین یان (٠.٧١) ئه‌وه‌نده‌ی ڕوی زه‌وین؟! [زه‌وی لێره‌دا یانی کۆی ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان و ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان].
ب. (٠.٢٨) ده‌کاته‌ "له‌ سه‌دا ٢٨"، به‌ڵام (٢٨.٨) ده‌کاته‌ نزیکه‌ی ٢٩ ئه‌وه‌نده‌.. ئینجا ئایا ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان ٢٩ ئه‌وه‌نده‌ی ڕوی زه‌وین یان (٠.٢٩) ئه‌وه‌نده‌ی ڕوی زه‌وین؟! [زه‌وی لێره‌دا یانی کۆی ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان و ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان].

بۆیه‌ ئه‌م حسابی (٣٢ دابه‌شی ٤٥ که‌ڕه‌تی ١٠٠٪) و (١٣ دابه‌شی ٤٥ که‌ڕه‌تی ١٠٠٪)؛ شتێکی بێهوده‌یه‌.. هه‌ر به‌ دابه‌ش ڕێژه‌که‌ به‌ده‌ست دێت، ئیتر (که‌ڕه‌تی ١٠٠٪) شتێکی زیاده‌یه‌، و (که‌ڕه‌تی ١٠٠) تێکی ده‌دات..

٭ وه‌کو وتمان، ئه‌گه‌ر ٣٢ دابه‌شی ٤٥ بکه‌ین؛ ده‌کاته‌ ژماره‌یه‌ک که‌ له‌ (٠.٧١) ه‌وه‌ نزیکه‌، ئه‌مه‌ش به‌راورد ده‌کرێت له‌گه‌ڵ (٧١٪) که‌ وا باوه‌ ڕێژه‌ی ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کانی ڕوی زه‌ویه‌.. و ئه‌گه‌ر ١٣ دابه‌شی ٤٥ بکه‌ین؛ ده‌کاته‌ ژماره‌یه‌ک که له‌ (٠.٢٩) ه‌وه‌ نزیکه‌ و ئه‌مه‌ش به‌راورد ده‌کرێت له‌گه‌ڵ (٢٩٪) که‌ وا باوه‌ ڕێژه‌ی وشکانیه‌کانی ڕوی زه‌ویه‌..
به‌م شێوه‌یه‌ له‌ ڕوی حسابیه‌وه‌ کێشه‌یه‌کی ئه‌وتۆی نیه‌.. به‌ڵام کێشه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ که‌ به‌ڕاستی ده‌ریا له‌ قورئاندا ٣٢ جار باس نه‌کراوه‌.. و به‌ڕاستی وشکانی له‌ قورئاندا ١٣ جار باس نه‌کراوه‌!

٭ ئینجا ئایا به‌ڕاستی له‌ ڕوی زانستیه‌وه‌ ڕێژه‌ی وشکانیه‌کان و ئاوه‌کانی ڕوی زه‌وی چۆنه‌؟
ئایا "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" (المسطحات المائية) Bodies of Water و "ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان" (المسطحات البرية) Bodies of Land ڕێژه‌یان چه‌نده‌ له‌ چاو ڕوبه‌ری ڕو (سطح) ی زه‌وی..؟
خۆی وا باوه‌ که‌ "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" ی زه‌وی ٧١٪ ی ڕوی زه‌وین‌، و "ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان" ی زه‌وییش ٢٩٪ ی ڕوی زه‌وین.. به‌ڵام ئه‌مانه‌ ڕێژه‌ی نزیککراوه‌ن.. به‌وردی: "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" ی زه‌وی ٧٠.٨٪ ی ڕوی زه‌وین، "ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان" ی زه‌وییش ٢٩.٢٪ ی ڕوی زه‌وین‌(١).

به‌ڵام کاتێک به‌راوردی ئه‌م دو ڕێژه ورده‌ ده‌که‌ین؛ ده‌بینین جیاوازه له‌ حساب و لاف‌وگه‌زافی ئیعجازیه‌کان.. ئه‌وان ‌٣٢ دابه‌شی ٤٥ ده‌که‌ن، ئه‌مه‌ش ده‌کاته‌
(٠.٧١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١١) 

یانی له‌ ٧١٪ که‌مێک زیاتره‌ به‌ڵام نزیک کراوه‌ته‌وه‌ له‌ ٧١٪.. له‌ کاتێکدا ڕێژه‌ ئه‌سڵیه‌که‌ی "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" ی ڕوی زه‌وی خۆی به‌وردی ناگاته‌ ٧١٪ به‌ڵکو ٧٠.٨٪ ـه‌..!
ئینجا ئه‌وان ٣١ دابه‌شی ٤٥ ده‌که‌ن، ئه‌مه‌ش ده‌کاته‌
(٠.٢٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٨٩)
که‌ ئه‌مه‌ش یانی خۆیشی بکوژێت ناگاته‌ (٢٩٪) ی ڕێک.. له‌ کاتێکدا ڕێژه‌ ئه‌سڵیه‌که‌ی "ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان" ی
ڕوی زه‌وی خۆی به‌وردی له‌ (٢٩٪) یش که‌مێک زیاتره‌ چونکه‌ به‌وردی (٢٩.٢٪) ـه‌!

٭ جگه‌ له‌وه‌ش ڕێژه‌ی "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" و "ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان" له‌ خۆیدا شتێکی جێگیر نیه‌.. چونکه‌ ئه‌م رێژه‌یه‌ ڕێژه‌ی ئاو نیه‌، به‌ڵکو ڕێژه‌ی ئه‌و شوێنانه‌یه‌ ئاو دایپۆشیون‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و شوێنانه‌ی ئاو داینه‌پۆشیون.. له‌به‌ر ئه‌وه‌ ئه‌م رێژه‌یه‌ ده‌کرێت زیادوکه‌م بکات و نه‌گۆڕ نیه‌.. به‌رده‌وام له‌ مێژوی زه‌ویدا زه‌ریا و ده‌ریا و که‌نداو و ڕوباره‌کان له‌ زیاد و که‌مدا بون و به‌مه‌ش ڕێژه‌ی ڕوبه‌ری ئاوی و ڕوبه‌ری وشکانی که‌م و زیاد ده‌کات.. جاری وا هه‌یه‌ دورگه‌یه‌ک ئاو دایده‌پۆشێت، جاری وا هه‌یه‌ دورگه‌یه‌ک ئاوی لێ ده‌کشێته‌وه‌.. ئێسته‌ش ئه‌گه‌ر به‌سته‌ڵه‌کی جه‌مسه‌ره‌کان زیاتر بتوێته‌وه‌؛ هه‌ندێک وشکانی نوقمی ئاو ده‌بن.. ‌

٭ ئه‌مه‌ هه‌موی جگه‌ له‌وه‌ی که‌ ئیعجازیه‌کان دێن وشه‌ی "بحر" له‌ قورئاندا وه‌رده‌گرن، و ئه‌م باسه‌ به‌راورد ده‌که‌ن به‌ باسی "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان".. که‌ ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌.. له‌ ڕاستیدا زاراوه‌ی "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" هه‌مو ڕویه‌کی زه‌وی ده‌گرێته‌وه‌ که‌ ئاو دایپۆشیبێت، ئیتر ده‌ریا یان زه‌ریا بێت یان ڕوبار یان که‌نداوێک یان ده‌ریاچه‌یه‌ک.. هه‌موی ده‌گرێته‌وه‌..
و له‌ ڕاستیدا "ڕوبه‌ره‌ ده‌ریاییه‌کان" (المسطحات البحریة) ته‌نها به‌شێکن له‌ "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" (المسطحات المائیة).
له‌ کاتێکدا وشه‌ی (بحر) له‌ عه‌ره‌بیی کۆندا ته‌نها ده‌ریا و زه‌ریاکان ده‌گرێته‌وه‌.. له‌ زاراوه‌ی نوێیشدا ئێسته‌ وشه‌ی "ده‌ریا" (بحر) ته‌نها ده‌ریاکان ده‌گرێته‌وه‌ و "زه‌ریا" (محیط) ـه‌کان ناگرێته‌وه‌.. هه‌رچه‌ند له‌ کۆندا به‌ "زه‌ریا" وتراوه‌ "البحر المحیط" و وشه‌ی (محیط) به‌ واتای "زه‌ریا" له‌م وه‌سفه‌وه‌ هاتوه‌..

ئه‌نجام

که‌واته‌: ئه‌م ئیعجازه‌ وشکه‌که‌ڵه‌که‌ له‌ هه‌مو ڕویه‌که‌وه‌ داڕوخاوه‌.. نه‌ باسی ده‌ریا له‌ قورئاندا ته‌نها ٣٢ جاره‌، نه‌ باسی وشکانی ١٣ جاره‌، نه‌ "ڕوبه‌ره‌ ئاویه‌کان" ی زه‌وی (٧١٪) ی
ڕوی زه‌وین‌ به‌وردی، نه‌ "ڕوبه‌ره‌ وشکانیه‌کان" ی زه‌وی (٢٩٪) ی ڕوی زه‌وین‌ به‌وردی.. نه‌ ئه‌نجامی دابه‌شی (٣٢) به‌سه‌ر (٤٥) ـدا ڕێژه‌ زانستیه‌ ورده‌که (٧٠.٨٪) ده‌رده‌چێت، نه‌ دابه‌شی (١٣) به‌سه‌ر (٤٥) ـدا ڕێژه‌ زانستیه‌ ورده‌که (٢٩.٢٪) ده‌رده‌چێت.. نه‌ که‌ڕه‌تی (١٠٠) له‌ حسابه‌که‌دا پاساوێکی هه‌یه‌.. نه‌ قورئان ئه‌مه‌ی مه‌به‌ست بوه‌.. نه‌ مرۆڤی هۆشیار به‌م وشکه‌که‌ڵه‌کانه‌ فریو ده‌خوات..

ئه‌مه‌ش مشتێکه‌ له‌ خه‌رواری پرۆپاگه‌نداکانی ئه‌وه‌ی پێی ده‌وترێت (ئیعجازی ژماره‌یی).. که‌ هه‌مو پرۆپاگه‌نداکانی له‌م بابه‌ته‌ن و پڕن له‌ ساخته‌کاری..


په‌راوێز:

(١) بۆ نمونه‌؛ بڕوانه‌:
Grabau, Amadeus William, Principles of Stratigraphy. New York: A. G. Seiler and Company. 1913. P. 2.
Groen, Pier, The Waters of the Sea. Van Nostrand, 1967. P. 12.
Singh, Yash Pal, Geography (Class X). New Delhi, 2008. P. 267.
Berger, Wolf, Ocean: Reflections on a Century of Exploration. University of California Press, 2009. P. 491.