Translator
ئاهەنگی "مەولید" و وڵاتی کوردەواری
سوڵتان موزەففەر کورد بوە یان تورکمان؟
سەروەر پێنجوێنی
گەلێ جار باس لە پەیوەندیی ئاهەنگی "مەولید" ی
پێغەمبەری ئیسلام بە کولتوری کورد و وڵاتی کوردەواریەوە دەکرێت و ئەو داب‌ونەریتە
بە "بەڵگەیەکی ئاوێتەبونی ئیسلام و کورد" دادەنرێت، ئەوەش لە ڕێگەی
پەیوەست‌بونی ئەو داب‌نەریتەوە بە کەسێتیی (سوڵتان موزەففەر) و هەولێرەوە. بەڵام
با بزانین ئەم پەیوەندیە لە ڕاستیدا هەڵگری چ واتایەکە..
بەپێچەوانەی چاوەڕوانی و گومانی هەندێکەوە؛ "سوڵتان
موزەففەر" (السلطان مظفر الدین) ـ کە داب‌ونەریتی ئاهەنگی "مەولید"
ی پێغەمبەری ئیسلام لە هەولێر ئەو دایمەزراندوە ـ؛ کورد نەبوە، بەڵکو تورکمان بوە
(بۆیە دەبینین ناوی "گۆکبۆری" بوە، کە Gökböri بە تورکمانی یانی:
"گورگی شین": Gök واتە شین، böri واتە گورگ)، و درێژەی
فەرمانڕەوایی بنەماڵەی (زەنگی) ی تورکمان بوە.
دوای ئەوەی لە چەند شەڕ و "جیهاد" ێکدا دڵسۆزی
و لێهاتویی زۆری نواند؛ صەلاحوددینی ئەییوبی هەم کردیە زاوای خۆی (خوشکی خۆی
"ڕەبیعە خاتون" ی دایە) و هەم کردی بە دەسەڵاتداری هەولێر و شارەزور.
ئاخر ناوچەکانی لای خۆرهەڵات و باکوری سەڵتەنەتی ئەییوبی
بە دەستی هەندێک بنەماڵەی تورکیەوە بون، وەکو (سەلجوقیەکان) و (ئەرتوقیەکان) و
(دانشمەندیەکان) لە باکور [کە ئەمانە زۆربەی کوردستانی باکوریان لەژێر دەستیاندا
بو]، و (خواریزمشاهیەکان) [کە لای خۆرهەڵاتی کوردستانی خۆرهەڵاتیان لەژێر دەستدا
بو] و (ئەتابەگەکان) ی موصڵ (وەکو بنەماڵەی "زەنگی") لە خۆرهەڵات. و ئەییوبیەکان
لەگەڵ ئەمانەدا گونجاو بون، و خۆیشیان (خودی بنەماڵەی صەلاحوددین) لەژێر سایەی
بنەماڵەی زەنگیدا دەرکەوتون. هەر بۆیە گومان لە تورکمان‌بونی خۆیشیان دروست بوە. و
زۆربەی سوپاکەی صەلاحوددینیش لەو "مەملوک" [=کۆیلە] ـە تورکیانە بون کە
صەلاحوددین بۆ ئەو مەبەستە کڕیبونی، و زیاتر پشتی بەمانە بەستبو و ڕاوێژی پێ
دەکردن، و ئیتر دەسەڵاتیان پەیدا کردبو و چینێک بون پێیان دەوترا
"الصلاحیة" و "القاهریة"، و صەلاحوددین لەم کارەدا شوێن‌پێی
سەلجوقیەکان و ئەتابەگە زەنگیەکانی هەڵ‌گرتبو! لێرەوە دیارە دەوڵەتەکەی صەلاحوددین
تا چ ڕادەیەک وەکو درێژەی سەڵتەنەت و دەسەڵاتە تورکیەکانی ناوچەکە بوە.
لەبەر ئەوە پێم وا نیە ئەو بۆچون و "تەصەوور" ە
ڕاست بێت کە یادی "مەولید" ی پێغەمبەری ئیسلام؛ "بەڵگەیەکی تری
ئاوێتەبونی ئیسلام و کورد" بێت. وەکو وتم ئەو یادە لە چوارچێوەی دەسەڵاتێکی
ئیسلامیی تورکمانیدا پەرەی پێ دراوە، و ئەوەش لە شارێکدا کە هەتا ئێستەش بە هۆی
ئەو ڕابردوەوە بۆن‌وبەرامەیەکی تورکمانیی هەیە [و هەتا ئێستەش هەندێک بنەماڵەی
کوردی ـ هەتا ـ کوردپەروەریش لە هەولێر لەناو ماڵیشدا بە تورکمانی قسە دەکەن!]، و
ئیتر دواتر و درەنگێک بوەتە داب‌ونەریتێکی بڵاوی کوردەواری. بۆ نمونە: ئەو هەڵبەست
و سرودە ئایینیە کوردیانەی لەبارەی "مەولید" ەوە هۆنراونەتەوە؛ تەمەنیان
لە یەک-دو سەدە زیاتر نیە.
لە ڕاستیدا "ئاوێتەبونی ئیسلام و کورد" لەو
ئایین و ئایینزا ئاوێتانەدا هاتوەتە جێ کە کورد لە ڕێگەیانەوە و لە چوارچێوەی
هەندێک قاڵب و هێمای ئیسلامیدا درێژەی بە ئایینیە کوردیە کۆنەکەی (یەزەتەپەرستی)
داوە، ئەوەش وەکو ئایین و ئایینزا ئاوێتەکانی (یارسان) و (ئێزدی) و (عەلی‌ئیلاهی)
و (عەلەوی). ئەمانە بەڵگەی ڕون و نمونەی ڕاستەقینەی "ئاوێتەبونی ئیسلام و
کورد" ن، نەک دەسەڵاتێكی ئیسلامی-سوننیی وەکو ئەوەی سوڵتان موزەففەر و
زەنگیەکان و ئەییوبیەکان کە لە ڕاستیدا نمونەی تواندنەوەی کوردن لەناو ناسنامە
عەرەبی(+تورکمانی)-ئیسلامیە سوننیەکەدا. و لەم لایەنەوە ئەییوبیەکان و هاوپەیمانە
تورکیەکانیان خراپترین ڕۆڵیان گێڕاوە.
