پێغەمبەرپەرستی لە كولتوری ئیسلامیدا
سه‌روه‌ر پێنجوێنی
دیاردەی (پێغەمبەرپەرستی) و بەگشتی (كەسپەرستی)
لە كولتوری ئیسلامیدا سەرنجڕاكێشە. لە كولتوری ئیسلامیدا پێغەمبەر وەكو مرۆڤێكی بانسروشتی
و نیمچە ئاسمانی وێنا دەكرێت و گەلێك توانای خوایی دەدرێتە پاڵ. هەرچەند ئەمە لەگەڵ
دەقە قورئانیەكاندا پێچەوانەیە، بەڵام دوای قورئان و لە كولتورە ئیسلامیە میللیەكەدا
گەشەی كردوە كە شوێنەواری ئەمە لە كەلەپوری "حەدیث" یشدا دەركەوتوە.
هەرچەند داكۆكیكارە ئیسلامیەكان پێیان وایە ئەوەی
هەیە تەنها ڕێزگرتنە لە پێغەمبەری ئیسلام و خۆشویستنیەتی، و دەڵێن لە قورئانیشدا ڕێزی
زۆر لە پێغەمبەر گیراوە و بەڕێزەوە ناوی براوە و بانگی لـێ كراوە.
بەڵام باسەكەی ئێمە لە ڕێز و ڕێزگرتن نیە. موحەممەد
لە قورئاندا وەكو مرۆڤێكی ئاسایی باس كراوە، بەڵام موسوڵمان ئێستە قبوڵی نیە وەكو مرۆڤێك
باسی لێوە بكرێت، بۆ نمونە: دەبینین موسوڵمان ئامادە نیە وێنەی پێغەمبەر بكێشرێت هەروەكو
چۆن ئامادە نیە وێنەی خوا بكێشرێت. وەكو چۆن خوا وێنەی ناكێشرێت موسوڵمان ئامادە نیە
وێنەی پێغەمبەریش بكێشێت، ئەمەش مانای وایە موسوڵمان وەكو هەبویەكی نیمچەخوایی و بانسروشتی
بیر لە پێغەمبەری ئیسلام دەكاتەوە. یان دەبینین موسوڵمانان ناهێڵن لە فیلمێكدا كەسێك
(هەرچەند قۆز و پێكەوتە یان نورانییش بێت) نمایشی ڕۆڵی پێغەمبەر بكات! نەك تەنها پێغەمبەر
بەڵكو چوار خەلیفەكەیش! یان دەنگێك لە بریی دەنگی ئەوان دابنرێت! ئەمە ئەگەر پەرستن
و بەخواكردن نەبێت چ ناوێكی تری پێ دەشێت؟!
خۆش ئەوەیە موسوڵمانەكان گاڵتە بە مەسیحیەكان دەكەن
لەسەر ئەوەی (عیسا) بە خوا دەزانن، لە كاتێكدا مەسیحیەكان لە چەندین فیلمدا ژیانی مەسیح
نمایش دەكەن كە ئەكتەرێكی ئاسایی لەو فیلمانەدا نمایشی ڕۆڵی مەسیح دەكات، لەبەرامبەرەوە
موسوڵمانان هەرچەند بەحساب پێغەمبەر ناپەرستن بەڵام ئامادە نین لە فیلمێكدا ژیانی موحەممەد
نمایش بكەن و ئەكتەرێك بۆ نمایشی ڕۆڵەكەی دابنێن! جا كەواتە بە واقیع موسوڵمانەكان
پێغەمبەرەكەیان دەپەرستن نەك مەسیحیەكان! كەواتە پەرستنی یەشوع لای مەسیحیەكان تەنها
ئایكۆنێكە و ناوێكە، بەڵام پەرستنی موحەممەد لای موسوڵمانەكان هەرچەند بە ناو و ئایكۆن
نیە بەڵام واقیعێكی كولتوریە.
كاتێكیش لە ئیسلامدا وێنەكێشانی خوا قەدەغە كراوە،
ئەمە تا ڕادەیەك گوزارشە لە (تەجریدی) بونی چەمكی خوا لە بیركردنەوەی ئیسلامیدا، بەڵام
ئێمە دەبینین لە دەقە ئیسلامیەكاندا زۆر سیفەتی ماددی دەدرێتە پاڵ خوا [وەكو: بونی
عەرش، وەكو پاشایەك]. هەروەها هاتنی بۆ زەمینی حەشر، كە لە خودی قورئاندا ئاماژەی بۆ
كراوە (الفجر: 22)، هەروەها قورئان ئاماژە دەدات بۆ ئەوەی كە خوا بە هەردو دەستی خۆی
ئادەمی دروست كردوە (ص: 75)، هەروەها لە قورئاندا ئاماژە هەیە بۆ ئەوەی كە مرۆڤ لە
بەهەشتدا خوا دەبینێت (القیامة: 23) هەرچەند كاتی خۆی موعتەزیلە هەوڵیان داوە ئەم واتایە
لە دەقەكە دور بخەنەوە، بەڵام هەوڵێكی بێئاكامە. ئەمە سەبارەت بە دەقە قورئانیەكان،
دەقەكانی حەدیس زۆر زیاتر دەڵێن: حەدیس باسی (پێ) (قدم) و (قاچ) (رجل) ی خوا دەكات
كە دەڵێت خوا پێی دەخاتە سەر جەهەننەم! (بوخاری: 4848 ـ 4850 و 6661 و 7449) و هەتاكو
حەدیس (بوخاری: 3798) باسی (پێكەنین یان سەرسامبون) ی خوایش دەكات!!).. جا بەپێی ئەم
وەسفە ماددیانە بۆ خوا لە دەقە ئیسلامیەكاندا تێدەگەین كە یەكتاپەرستیی ئیسلامی و چەمكی
ئەبستراكت (مجرد) ی خوا لە ئیسلامدا تەنها لەسەر ئاستی وێنە و ئایكۆنە ئەگەرنا وەكو
بیركردنەوە و چەمك و دەقەكان خوای ئیسلامییش جیاوازیی لەگەڵ خواوەندە فرەپەرستیەكاندا
نیە، و حاڵی دەبین كە مەنعكردنی وێنەكێشانی خوا لە ئیسلامدا لەجەوهەردا ئەوەیە كە ئەو
جیهانە فیكریە بیابانیە تەسك و یەكڕەنگە تەنها دژی هونەر و وێنە و جیاوازی و هەمەڕەنگیە،
پیرۆزكراوی ماددیی خۆی هەیە كە لە جەوهەردا لەگەڵ ئایینە سروشتیەكاندا جیاوازیی نیە
بەڵام ئامادە نیە بەشێوەیەكی هونەری بن: خوا عەرشی هەیە و پێی هەیە و پێكەنین و سەرسامبونی
هەیە، بەڵام ڕێگە نادات كەسێك بە هونەر گوزارش لەو عەرشە یان لەو پێكەنینە بكات. یان
لە كەعبەدا بەردێكی پیرۆز هەیە و جگە لەو بەردەش هیچی تری لـێ نیە و موسوڵمان بەدەوری
ئەو بەردەدا دەسوڕێتەوە (ئەگەرنا خۆ ـ بەپێی بیروباوەڕی ئیسلامییش ـ خوا لەوێ نیە
و لە ئاسمانە، بڕوانە: قورئان: الملك: 16، 17)، كە ئەوە وەكو بەردپەرستییش ئاستێكی
نزمی بەردپەرستیە، چونكە پەرستنی بەردێكی سروشتیە كە بە شێوەیەكی هونەری كاری تێدا
نەكراوە بۆیە نە شێوەیەكی ئەندازەیی ڕێكی هەیە نە پەیكەرە، تەنها بەردێكە و هیچی تر،
بەڵام موسوڵمانان نایگۆڕنەوە بە سامانی سروشتی و مرۆیی هەمو دنیا!! و هێشتاش گاڵتە
بە گەلانی كۆن دەكەن كە گوایە پەیكەری بەردیان پەرستوە. موسوڵمان ناشزانێت ئەو بەردە
ڕەشەی كەعبە هێمای چیە و بۆچی دەیپەرستێت، بەڵام لای گەلانی كۆن پەیكەر تەنها هێمایەكی
هونەریی خواوەندەكەیە و تەنها ئامڕازێكە بۆ دەربڕینی ملكەچی بۆ ئەو خواوەندە كە هێزێكی
شارراوەیە لە پشتی سروشتەوە. لەلایەكی تریشەوە خوای ئیسلامی ئەو هەمو هاوكار و بەردەستەی
هەیە كە پێیان دەوترێت فریشتە، لە كاتێكدا ئەوانەش لە بنەڕەتدا خواوەندە بچوكەكانن
كە ملكەچی خواوەندی هەرەگەورەن و لە ئایینە فرەپەرستیەكانیشدا هەر بەو شێوازەیە، بەڵام
لە ئیسلامدا تەنها نابێت بە فریشتە بڵێیت خوا، تەنها (وشە) ی (خوا) یان بۆ بەكار ناهێنرێت
ئەگەرنا هەن و لە جیهانی خوادا جمەیان دێت و زۆربەی هەرەزۆری كارەكانی خوا ڕادەپەڕێنن!!
كەواتە ـ و شتێكی ئاشكرایشە بۆ هەر كەسێك ئازادانە بیر بكاتەوە ـ ئیسلام تەنها دژی
(ناو) و (ئایكۆن) و (وێنە) یە ئەگەرنا وەك بیركردنەوە و چەمك و وێناكردن فرەپەرستییشی
تێدایە و خواوەندەكەیشی زۆر لە مرۆڤ دەچێت بەتایبەتی لەشێوەی پاشایەك كە دەسەڵاتێكی
ڕەهای هەیە و مەملەكەتێكی بەرفراوان لە ڕێگەی دارودەستە و ڕەعیەتێكی زۆرەوە بەڕێوە
دەبات! بەڵام موسوڵمان زۆر مەغرورە و گاڵتەی دێت لە فرەپەرستیەكانی تر. بەكورتی: هیچ
ئایینێك لە جیهاندا نیە كە فرەپەرستی و وێنەكردنی خوای تێدا نەبێت، بە ئایینی یەهودی
و مەسیحی و ئیسلامی و هەتاكو یەكتاپەرستیەكەی ئەخناتۆنیشەوە، لە یەكتاپەرستیەكەی ئەخناتۆنیشدا
خودی ئەخناتۆن جێگەی گەلێك خواوەند دەگرێتەوە و خۆی بە (كوڕی ئاتۆن) ناو بردوە و داب‌ونەریتی
بەخوازانینی فیرعەون لە سەردەمی ئەویشدا ماوەتەوە و هێمای خواوەندەكەیشی هەر پەپكەیەكی
خۆرە.
ئینجا مەلاكان بۆ ئەوەی وا پێشان بدەن كە لە بیركردنەوەی
ئیسلامیدا پێغەمبەر وەكو مرۆڤێكی ئاسایی وەسف كراوە، ئەوە دەخەنەوە پێش چاو كە لە كەلەپوری
ئیسلامیدا وەسفی جەستەی كراوە و تەنانەت باسی موەكانی سەر و ڕیشیشی كراوە! وا دەزانن
ئێمە دەڵێین لە كولتوری ئیسلامیدا پێغەمبەر وەكو رۆحێك وێنا كراوە و نكولی لە ماددیبونی
كراوە. قسەكەی ئێمە ئەوەیە كە لە كولتوری ئیسلامیدا ئەو كەسێتیە وەكو (مرۆڤ) ێكی (نائاسایی)
بیری لـێ كراوەتەوە و ئاكاری بانسروشتیی دراوەتە پاڵی. هەتاكو ئەو وەسفە جەستەییانەی
پێغەمبەریش بۆنی پیرۆزكردن و بەخواكردنیان لـێ دێت: لە كەلەپوری ئیسلامیدا كاتێك باسی
جەستەی ئەو كەسێتیە دەكرێت زۆر تایبەتی و نائاسایی باسی لـێ دەكرێت: لە كەلەپوری ئیسلامیی
ئەم ناوچەیەدا (مەحاسینی شەریفە) پیرۆزی و بایەخێكی تایبەتیی هەیە و پاشماوەیەكی پیرۆزی
پێغەمبەرە كە گوایە چەند تاڵەمویەكی لاجانگیەتی، هەروەها باس لە (تف) ی پیرۆزی دەكرێت
(گوایە تفی كە كردویەتیە چاوی ــ بۆ نمونە ــ عەلییەوە كە چاوئێشەی هەبوە چاكی كردوەتەوە!
(بوخاری: 2942)، ئەی تفی ئێمە بۆچی هیچ چاك ناكاتەوە؟!)، هەروەها عەرەقی پیرۆزی (كە
دەڵێن عەرەقی جەستەیان لەبەر گرتوە و وەكو گوڵاو بەكاریان هێناوە! (بوخاری: 6281)،
لە كاتێكدا عەرەق هەر عەرەقە: خوێیاوكە: ئاوە و خوێی یوریایە! ئەگەر زستان بێت زیاتر
لە شوێنێكی ترەوە دەردەچێت!)، هەروەها توانای سێكسیی لەڕادەبەدەر كە دواتر باسی دێت.
بەڵكو ڕەنگە بتوانین بڵێین زۆربەی ئەو وەسفە شەخسیانەی هاتون تەنها لە موبالەغە و ستایشكردن
و پێداهەڵگوتنەوە سەرچاوەیان گرتوە و ڕەنگە ئەو ڕاوی و فەرمودەبێژانە هیچ وەسفێكی واقیعیی
ئەو كەسێتیەیان لانەبوبێت، ئەگەرنا بۆچی دەبێت ئەو زاتە لە هەمو ڕویەكەوە تەواو بێت
و هیچ عەیب و ناتەواوییەكی نەبێت و مقیاسەكانی جەستەی هەموی نمونەیی بن: نە كورت نە
درێژ! نە قژخاو نە قژلول! چوار شانە... بەئاشكرا دیارە كە ئەم وەسفانە هەموی وەسفی
حازر و ئامادەی پیاوێكی خۆشەویست و پیرۆزكراوە كە بە سەخاوەتەوە هەمو سیفەتێكی جەستەیی
و ڕەوشتیی چاكی پێ دەبەخشرێت، لەوانە توانای سێكسیی لەڕادەبەدەریش، كە گێڕانەوە ئیسلامیەكان
دەڵێن صەحابییەك (ئەنەسی كوڕی مالیك) وتویەتی: "ئێمە لەنێو خۆماندا قسەمان لەوە
دەكرد كە پێغەمبەر هێزی سی پیاوی هەیە"!! (بوخاری، حەدیسی ژمارە 268. بەپێی مەرجی
هەردو بوخاری و موسلیم حەدیسێكی صەحیحە!)، بەپێی هەندێك ڕیوایەتی تر "هێزی چل
پیاو"! (ئەمە دەستەواژەی (محمد بن المثنى) یە كە یەكێكە لە پیاوانی سەنەدی ئەم
حەدیسە) (بڕوانە: البيهقي، السنن الكبرى. تحقيق: محمد عبد القادر عطا. مكتبة دار الباز،
مكة، 1994. جـ. 7، ص. 54). قەیدی چیە با چل پیاو بێ! گۆم تا قوڵ بێ مەلەی خۆشە! درۆ
تا شاخدارتر بێ فانتازیاییترە!
ئێمە لێرەدا بڕوامان وایە ئەو زاتە لە خۆیدا پیاوێكی
موحتەرەم و ئاسایی بوە و دور بوە لەم گاڵتەبازاڕیەی كە دواتر بەناڕەوا دەربارەی ساز
كراوە.
ڕۆژگار بەتەنها خۆی بەسە بۆ دەركەوتنی هەمو نهێنیەكانی
كەسێتیە پیرۆزەكان، ڕەنگە نهێنیی وا ئاشكرا ببێت كە سەری مرۆڤ سپی بكات!
ئینجا من كە دەڵێم لە كولتوری ئیسلامیدا پیرۆزكردنی
پێغەمبەر و جۆرێك لە پێغەمبەرپەرستی هەیە، هەر لە خۆمەوە وا ناڵێم و چەندین بەڵگە و
نیشانەم بینیوەتەوە، لەوانە:
1. وتویانە و بڕوایان
وابوە كە پشتی سەری خۆیشی بینیوە! (بوخاری: 418، 719، 725) و گوایە سێبەریشی نەبوە.
جا كەواتە ئەمە مرۆڤ نەبوە! مرۆڤ جەستەیە و سێبەری هەیە و پشتی چاوی خۆیشی نابینێت
چونكە چاوی لەپێشەوەیە لەپشتەوە نیە! [هەندێك جار ناچارین شتی زۆر ڕون و بەڵگەنەویستیش
بۆ باوەڕداران دوپات بكەینەوە!] (لەكاتێكدا لە قورئاندا دەڵێت: من تەنها مرۆڤێكم وەكو
ئێوە: الكهف: 110، فصلت: 6).
2. هەندێك حەدیس پەیدا
بون كە خەلق و سەرەتای خەلق دەبەستنەوە بە كەسی پێغەمبەری ئیسلامەوە: گوایە پێغەمبەرایەتیی
موحەممەد پێش ئادەم چەسپاوە! كە دەڵێت: "من لای خوا و لە (أم الكتاب) دا خاتەمی
پێغەمەرانم و هێشتا ئادەم لە قوڕەكەیدا دەتلایەوە" یان "هێشتا ئادەم لەنێوان
ڕۆح و جەستەدا بو" (گێڕانەوەی: حاكیم. ذەهەبی دەربارەی ئەم گێڕانەوەیەی حاكیم
دەڵێت: صەحیحە. هەروەها گێڕانەوەی: ئیبن حیببان، ئەحمەد، تەبەرانی، بەیهەقی، ئەبو نوعەیم،
بەززار و هەندێكی تر.. شێخ شوعەیبی ئەڕنائوط دەڵێت: حەدیسەكە بەسەر یەكەوە و بەپاڵپشتیی
گێڕانەوەكانی صەحیحە). ئەم دەقە بەڵگەی ئەو بیركردنەوە ئیسلامیەیە كە مرۆڤایەتی تەنها
ڕێخۆشكردنێكە بۆ هاتنی پێغەمبەری ئیسلام. هەر لەم بابەتە كۆلكە حەدیسێكی تر هەیە كە
دەڵێت لەبەر ئەو گەردون دروست كراوە (لولاك لولاك، لما خلقت الأفلاك)، كە ئەمە هەرچەند
حەدیث نیە و هەڵبەسراوە (بڕوانە: الشوكاني، الفوائد المجموعة في الأحاديث الموضوعة.
تحقيق: عبد الرحمن يحيى المعلمي. المكتب الإسلامي، بيروت، ط3، 1407 هـ. ص. 326)، بەڵام
كاتی خۆی و لە قۆناغێكدا و لە گەلێك ناوەنددا بەشێك بوە لە كولتور و بیركردنەوەی ئیسلامی.
3. (ئیبن تەیمییە)
لە (كتاب العرش) ی خۆیدا، وەكو (حاجی خەلیفە) باسی كردوە، ئەو بڕوایەی دەربڕیوە كە
لە ڕۆژی قیامەتدا خوا لەسەر عەرش جێگەیەك بۆ پێغەمبەر دەكاتەوە و لەپەنا خۆیدا دایدەنیشێنێت!
ئیبن تەیمییە لە (دَرْء التعارُض) دا دەڵێت ئەم قسەیە وەكو حەدیس ڕیوایەت نەكراوە ئەگەرنا
وەكو وتەی تابیعییەك بەناوی (موجاهید) ڕاستە و دروستە و تەواوە! خۆیشتان دەزانن (ئیبن
تەیمییە) كێیە، دەبێت ئەوەش بزانن كە (موجاهید) كۆڵەكەی (تەفسیر) ە لە ئیسلامدا چونكە
لێكدانەوەكانی ئیبن عەبباس ئەو گەیاندونی.
بڕوانە: حاجي خليفة (مصطفى بن عبدالله القسطنطيني)،
كَشْف الظُّنُون عن أَسامي الكُتُب و الفُنُون. دار الكتب العلمية، بيروت، 1992. ج.
2، ص. 1438.
ابن تيمية، دَرْءُ تعارُض العقل و النقل. تحقيق:
محمد رشاد سالم. دار الكنوز الأدبية، الرياض، 1391 هـ.. ج. 5، ص. 237: "حديث قعود
الرسول صلى الله عليه وسلم على العرش رواه بعض الناس من طرق كثيرة مرفوعة وهي كلها
موضوعة وإنما الثابت أنه عن مجاهد وغيره من السلف وكان السلف والأئمة يروونه ولا ينكرونه
ويتلقونه بالقبول".
هەرچەند ڕەنگە دواتر نوسراوەكەی (ئبن تەیمییە) پاڵفتە
كرابێت و ئەو بڕگەیەی لـێ لابرابێت، چونكە ئێستە دو چاپی ئەو نوسراوەم لەلایە (چاپی
" الطباعة المنيرية " لە میسر و ساخكردنەوەی
"الشيخ عبد العزيز السيروان" لە لوبنان) و هیچیان ئەوەی تێدا نیە، بەڵام
وەكو وتمان ئیبن تیمییە لە (دَرْ‌و التعارُچ) دا باسی دەكات و ئەوەش ماوەتەوە.
4. بەڵكو بە شێوەیەكی
گشتی لە كولتوری ئیسلامیدا هەمیشە (خوا) و (پێغەمبەر) پێكەوە و لە یەك ئاستدا باس دەكرێن.
لە قورئانیشدا گوێڕایەڵیی پێغەمبەر یەكسان كراوە بە گوێڕایەڵیی خوا: (من يطع الرسول
فقد أطاع الله) (النساء: 80).
5. سەرباری ئەوەی
لە قورئاندا هیچ نیشانەیەك نیە لەسەر ئەوەی قسەی پێغەمبەر لە دەرەوەی قورئان وەكو قورئان
وەحی بێت و بگاتە ئاستی قورئان، بەڵام دواتر حەدیسیان بردوەتە ئاستی قورئان، و فەقیه
و شەرعزانی موسوڵمانی وا هەبوە كە پێی وابوە دەقێكی حەدیس دەتوانێت دەقێكی قورئان نەسخ
بكاتەوە! بەم پێیە بابێكی ئوصولی فیقه لای ئەوانە بریتیە لە (نەسخی قورئان بە سوننەت)!
ئەمەش واتە هەڵوەشاندنەوەی ئەو دەقە ئیسلامیەی كە تا ڕادەیەكی باش لە گەیشتنی دڵنیاین
(واتە قورئان) بە كۆمەڵێك قسەوقسەڵۆك و حیكایەت و ڕیوایەت كە كەس ناتوانێت سوێندیان
لەسەر بخوات كە ئەوانە هەمویان قسەی پێغەمبەرن یان قسە و دەنگ‌وباسی ئەو سەردەمەن!
6. هەروەها سەرنج
دەدەین زۆربەی موسوڵمانان سورن لەسەر ناوبردنی پێغەمبەر بە (سیّدنا)، كە (سیّد) لە
بنەڕەتدا هەمان واتای (ربّ) واتە خوا دەگەیەنێت، پێچەوانەی زمانیی (سیّد) یش بریتیە
لە (عبد). هەروەها (سیّدنا) بە چوار خەلیفەكەیش دەوترێت. لەناو موسوڵماناندا ناوی
(عبد الرسول) یش هەیە.
