جەژنی بەرات، جەژنێكی ئیسلامیی میللیی ڕەنگاوڕەنگ
شەوی "بەرائەت": شەوی (ڕزگاربون) لە گوناهباری
شەوی "بەرائەت": شەوی (ڕزگاربون) لە گوناهباری
سه‌روه‌ر پێنجوێنی
جەژنی بەرات، كە زیاتر بە (شەوی بەرات) ناو دەبرێت، میللیترین جەژنە لە كۆمەڵگا ئیسلامیەكاندا، كە لە هەر كۆمەڵگایەكی ئیسلامیدا مانا و ڕەنگێكی جیاوازی هەیە. ناوە ئیسلامیە ڕەسەنەكەی بریتیە لە (ليلة منتصف شعبان) يان (ليلة النصف من شعبان)، چونكە جەژنەكە شەوی ١٥ ی مانگی (شەعبان) مانگی نۆیەمی كالێندەری ئیسلامی ئاهەنگی بۆ دەگێڕدرێت. بۆیە لە كۆمەڵگای عەرەبی ـ ئیسلامیدا بەو ناوە واتە (شەوی ناوەڕاستی شەعبان) ناسراوە، بەڵام لە كۆمەڵگا ئیسلامیە ناعەرەبیەكاندا زیاتر بە (شەوی بەرات) یان (شەوی بەرائەت) دەناسرێت، كە گواستنەوەی ناوە عەرەبیەكەیەتی (ليلة البراءة) هەرچەند ئەم ناوە لە كۆمەڵگای عەرەبی ـ ئیسلامیدا باویش نیە، بۆیە لە كۆمەڵگای خۆرهەڵاتی موسوڵماننیشنی (ئێران) و (پاكستان) و (ئەفغانستان) و (هیندستان) و (بەنگلادیش) بە (شب برات) یان (شب براءت) ناو دەبرێت، لە كوردستانیشدا بە هەمان شێوە بە (شەوی بەرات) ناسراوە.
شەوی ناوەڕاستی شەعبان لە ئیسلامدا
لەو فەرمودانەی كە لەسەر شەوی ناوەڕاستی شەعبان هاتون ئەمانە هەندێكیانن:
ـ لە (موعاذی كوڕی جەبەل) ـەوە گێڕدراوەتەوە كە پێغەمبەر وتویەتی: (خوا شەوی ناوەڕاستی شەعبان ڕو دەكاتە هەمو دروستكراوانی، ئیتر لە گوناهی هەمویان خۆش دەبێت تەنها موشریكێك یان ڕقەبەرێك نەبێت ) (يطلع الله إلى جميع خلقه ليلة النصف من شعبان فيغفر لجميع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن). (ئیبن حیببان) لە (الصحیح) دا ـ و لەمەوە (هەیثه‌می) لە (موارد الظمآن) دا و (ئەلبانی) لە (التعلیقات الحسان) دا ـ و (ئەحمەد) لە (المسند) دا و (بەززار) لە (المسند) دا و (طه‌بەرانی) لە (المعجم الكبیر) و (المعجم الأوسط) دا و (بەیهەقی) لە (شعب الإیمان) دا و (ئەبو نوعەیم) لە (حلية الأولياء) دا، گێڕاویانەتەوە. گێڕانەوەكەی ئیبن حیببان سەنەدەكەی كەسانی متمانەدارن بەڵام پچڕانێكی تێدایە: مەكحول ، بۆیە سەنەدەكە لاواز دەردەچێت. گێڕانەوەكەی ئەحمەدیش دو كەسی لاوازی تێدایە (ابن لهيعة) و (حيي بن عبد الله)، بۆیە سەنەدەكەی لاوازە. گێڕانەوەكەی لای بەززار بۆ خۆی دەڵێت لاوازیی تێدایە. هەردو گێڕانەوەكەی گهبەرانی سەنەدەكەیان كەسانی متمانەدارە.
ـ بە هەمان واتا لە (ئەبو بەكر) وە گێڕدراوەتەوە كە پێغەمبەر وتویەتی: (خوا شەوی ناوەڕاستی شەعبان دادەبەزێت ئیتر لە هەمو كەسێك خۆش دەبێت مەگەر كەسێك ڕق‌وقینێك لە دڵیدا بێت یان هاوبەش بۆ خوای گەورە دابنێت) (ينزل الله تعالى ليلة النصف من شعبان فيغفر لكل نفس إلا إنسانا في قلبه شحناء أو مشركا بالله عز وجل).
ـ هەروەها لە (عائیشە) وە گێڕدراوەتەوە كە پێغەمبەر وتویەتی: (خوا شەوی ناوەڕاستی شەعبان دادەبەزێت بۆ ئاسمانی نزیك لە زەوی، ئیتر لە گوناهی خەڵكێك كە لە ژمارەی موی ڕانەمەڕێك زیاترن خۆش دەبێت) (إن الله تعالى ينزل ليلة النصف من شعبان إلى السماء الدنيا، فيغفر لأكثر من عدد شعر غنم كلب). هەروەها سویوطی لە (الجامع الصغیر) دا هێناویەتی و دەڵێت: سەنەدەكەی باش (حسن) ـە. هەروەها شەوكانی دەڵێت ئەم گێڕانەوەیە لاوازی و پچڕانی تێدایە.
ـ بە هەمان شێوە (عائیشە) دەگێڕێتەوە كە شەوێك پێغەمبەر نوێژێكی دورودرێژی كردوە و لە سوژدەبردندا ئەوەندەی پێ چوە وای زانیوە گیانی دەرچوە، دوایی پێغەمبەر پێی وتوە: (ئەم شەوە شەوی ناوەڕاستی شەعبانە، لەم شەوەدا خوا ڕو دەكاتە بەندەكانی و لە گوناهی ئەوانە خۆش دەبێت كە داوای لێخۆشبون دەكەن و بەزەیی بەسەر ئەوانەدا دەڕێژێت داوای بەزەیی دەكەن، و خەڵكی ڕقلەدڵیش هەر لە جێگەی خۆیان دەهێڵێتەوە) (هذه ليلة النصف من شعبان، إن الله عز وجل يطلع على عباده في ليلة النصف من شعبان، فيغفر للمستغفرين، ويرحم المسترحمين، ويؤخر أهل الحقد كما هم).
ـ هەروەها لە (عەلی) ـەوە دەگێڕدرێتەوە كە پێغەمبەر وتویەتی: (كە شەوی ناوەڕاستی شەعبان هات؛ شەوەكەی نوێژ بكەن و ڕۆژەكەی بەڕۆژو بن، خوا لەو شەوەدا دادەبەزێتە ئاسمانی دنیا و دەڵێت: كەس هەیە داوای لێخۆشبون بكات لێی خۆش ببم؟ كەس هەیە داوای ڕۆزی بكات ڕۆزیی بدەم؟ كەس هەیە توشی بەڵا بوبێت رزگاری بكەم؟ ئیتر بەم شێوەیە هەتا هەڵاتنی بەیان) (إذا كان ليلة النصف من شعبان؛ فقوموا ليلها وصوموا نهارها، فإن الله ينزل فيها إلى سماء الدنيا فيقول: "ألا من مستغفر فأغفر له؟ ألا من مسترزق فأرزقه؟ ألا من مبتلَى فأعافيه؟"، "ألا كذا.. ألا كذا.."، حتى يطلع الفجر).
ئەم فەرمودەی دواییان شەونوێژی شەوی (١٥) ی شەعبان و ڕۆژوی ڕۆژەكەی بە سوننەت دادەنێت، بەڵام فەرمودەكە بە (زۆر لاواز) و هەتاكو (هەڵبەسراو) "موضوع" دادەنرێت.
ـ هەروەها لە (عەلی) ـەوە دەگێڕدرێتەوە كە گوایە پێغەمبەر پێی وتوە: (يا علي! من صلى مائة ركعة ليلة النصف من شعبان يقرأ في كل ركعة بفاتحة الكتاب و "قل هو الله أحد" عشر مرات إلا قضى الله له كل حاجة). كە ئەمەش هەڵبەسراوە و (شەوكانی) لە (الفوائد المجموعة) كە فەرمودە هەڵبەسراوەكانی تێدا كۆ كردوەتەوە هێناویەتی.
بۆیە زانا ئایینیە سەلەفیەكان (وەكو "ابن باز" و "محمد صالح المنجد" و "عطية صقر" و گەلێكی تریان، هەتاكو "یوسف القرضاوي" یش) پێیان وایە كە سوننەتبونی شەونوێژێكی تایبەتی لەو شەوەدا و ڕۆژوگرتنی ڕۆژەكەی هیچ بنەڕەتێكی لە ئیسلامدا نیە و هیچ فەرمودەیەك بەو مانایە دروست (صحیح) دەرنەچوە، نە لە پێغەمبەرەوە نە لە هاوەڵەكانیەوە، بە هەمان شێوە ئاهەنگگێڕانی ئەو شەوەش بە سوننەت نازانن و بە بیدعەیشی دەزانن چونكە هیچ بنەڕەتێكی ئیسلامی نابیننەوە بۆ ئەو داب‌ونەریتە.
هەرچەند چەنك تابیعییەكی وەكو "مەكحول و "خالیدی كوڕی مەعدان" و "لوقمانی كوڕی عامیر" لێی گێڕدراوەتەوە كە شەوەكەی بە شەونوێژ زیندو كردوەتەوە، وەكو ئیبن ڕەجەبی حەنبەلی باسی كردوە، هەتا (ئیبن تەیمییە) یش ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە كە هەندێك لە پێشینان (سەلەف) ی موسوڵمانان ئەو شەوەیان بە نوێژ زیندو كردوەتەوە..
هەر بۆیە كۆمەڵێك زانای ئایینی تر باوەڕیان بە بایەخی ئایینی شەوی ناوەڕاستی شەعبان هەیە، لەوانە "محمد علوي المالكي" و "حسنين محمد مخلوف" و "علي جمعة" و "عبد الله صديق الغماري"، كە ئەمانە زیاتر لە ئیسلامی صۆفیەوە نزیكن.
لێرەوە دیارە ئەو ئاهەنگە ئاهەنگێكی میللیە و بنەڕەتە ئایینیەكەی لاوازە یان ڕەسەنایەتیی كەمە و بەشێكە لە خۆماڵیكردنی ئیسلام.
ئاهەنگی شەوی بەرات لە كۆمەڵگا ئیسلامیەكاندا
داب‌ونەریت و چەمكەكانی جەژنی بەرات
هەر بەپێی ئەم باوەڕ و چەمكانە، شەوی بەرات، جگە لە (شەوی بەرائەت) "لیلة البراءة"، كۆمەڵێك ناوی تریشی هەیە، لەوانە: (لیلة القِسمة) واتە شەوی دابەشكردنی ڕۆزی، شەوی نزا (لیلة الدعا‌ء)، شەوی گیرابونی نزا (لیلة الإجابة)، شەوی شەفاعەت و تكاكاریی پێغەمبەر بۆ ئوممەتەكەی (لیلە الشفاعة)، شەوە پیرۆزەكە (اللیلة المباركة)، شەوی لێخۆشبون و ڕزگاری لە ئاگری دۆزەخ (لیلة الغفران والعتق من النیران)، كە ئەم ناوەی دواییان هەمان چەمكی (بەرائەت) دوپات دەكاتەوە و گرنگترین چەمك و بڕوای جەژنی بەرات لە خۆ دەگرێت.
ئەمە هەموی لە كۆمەڵگای ئیسلامی ـ سوننیدا، بەڵام لە كۆمەڵگای ئیسلامی ـ شیعیدا، وەكو ئێران و شەوی بەرات بە واتا و چەمكێكی تر زیندو دەكرێتەوە، چونكە لای شیعە وەكو ئاهەنگی لەدایبكونی ئیمامی دوازدەهەم (ئیمام مەهدی) ئاهەنگی بۆ دەگێڕدرێت و بەو شێوەیە پێناسە دەكرێت.. هەروەها لەو ڕۆژەدا سەردانی گۆڕی حوسەین دەكەن و لە ڕۆژەكەیدا بەڕۆژو دەبن، و شیعە بڕوایان وایە ئەوەی لەو ڕۆژەدا لەدایك دەبێت خوا لەو دنیا سزای نادات و ئەگەر لە وڵاتێكی ناموسوڵمانیشدا لەدایك ببێت خوا ڕێنمایی دەكات بۆ ئیسلام.
لەگەڵ ئەوانەشدا، داب‌ونەریتی ئیسلامی میللی، كۆمەڵێك گوناه و سەرپێچیی ئایینی بەسەختی قەدەغە دەكات لە شەوی بەراتدا، لەوانە: شیرك، ڕقەبەری و نەبونی پەیوەندی و دەنگ دابڕین لەگەڵ كەس‌وكار و دۆستان، خراپبون لەگەڵ دایك و باوك، لەبەركردنی جل‌وبەرگی وا كە لە قولەپێ زیاتر بچێتە خوارەوە، خواردنەوەی كهول، بەرتیل وەرگرتن، بەشداریكردن لە بابەتی سیحر و فاڵ و خوێندنەوەی بەخت، مۆسیقا و یاریی وەكو یاریی زار.
جەژنی بەرات و پاكیی عائیشە
ئایا جەژنی بەرات جەژنێكی پێش-ئیسلامیە؟
هەرچەند هێشتا لێكۆڵینەوەی تەواوم لەسەر ئەم بابەتە نەكردوە، بەڵام بڵاوكردنەوەی ئەم كورتەیەم بە پێویست زانی (كە پێشتر لە ژمارە ٦٥ ی پاشكۆی "ڕوانگە و ڕەخنە" ی هەفتەنامەی "چاودێر" دا، ٢٥ / ٧ / ٢٠١١، بڵاوم كردوەتەوە،)، چونكە جاری وا هەیە هەتاكو واتای وشەی "بەرائەت" یش بەڕونی نازانرێت و جاری وا هەیە مامۆستا ئایینیەكانیش باش نازانن ڕاڤەی واتا و بنچینەی داب‌ونەریتەكە بكەن، هەتاكو گوێم لە مامۆستای ئایینیی وایش هەبوە كە هەر بە بابەتی (پاكێتیی عائیشە) بۆ خەڵكی ڕاڤە كردوە!
